Продолжение проекта: Открытый корпус вепсского и карельского языков

Корпус вепсского языка

Тексты

Список текстов / диалектные тексты


Kut spravitadas ličindhiinil’

диалектные тексты

средневепсский диалект

Информант: разные лица, место записи: Пондала (Pondal), Бабаевский р-н, Вологодская обл., г. записи: 1963, записали: Зайцева Мария Ивановна, Муллонен Мария Ивановна

М. Зайцева, М. Муллонен, Образцы вепсской речи, (1969), с. 284-288

Kut spravitadas ličindhiinil’

   

Как лечат травами

 
1. Iunanpääd vast kaik ličindhiinad nütkitas i gättas öks kastken allo, miše ivanovskijau kastk’uu kastaiž.    1. Накануне Иванова дня собирают ('рвут') все лечебные травы и оставляют на ночь под росу, чтобы их смочило ивановской росой.
   
2. Prizorhiinad nütkitas i kuivatas. Konz laps’ om prizoras, siloi lapsen kuritas nenil’ prizorhiinil’: pandas suukažehe hiluzid’, nened hiinäižed pandas hiluzile i kuritas. Suren-ki ristitun kuritas, konz om prizoras, konz hondou süumau kactas.    2. Траву от призора собирают ('рвут') и сушат. Когда ребенка сглазят, тогда его ('ребенка') окуривают этой травой: кладут на совок угольков, эту траву кладут на угольки и окуривают; и взрослого человека окуривают, когда он опризорен, когда на него дурным глазом посмотрели.
   
3. Konz pän kibištab, ka siloi mechumalan kuivatadas, haudutadas i gödas.    3. Когда голова болит, то сушат лесной хмель, выпаривают и пьют.
   
4. Konz rügitab, g’odas muraškkored, haudutadas i g’odas. I prostudaspäi g’odas.    4. При кашле пьют корки [чашелистики] от морошки, выпаривают и пьют. Также от простуды пьют.
   
5. Konz gügedan lendad ka nadsaditoi, siloi gödas natsadgüren.    5. Когда поднимаешь тяжелое, да надорвешься, то тогда пьют корень папоротника.
   
6. Konz vacan kibištab ka mustikaižen kuivatut haudutadas i g’odas.    6. Когда болит живот, то сушеную чернику выпаривают и пьют.
   
7. Konz ristit läžub vesnuhau (läumain’ om, kaik sijad kibištab, eras ka kaiken magadab), ka siloi haudutadas vesnuhhiinid’ i g’odas.    7. Когда человек болеет веснухой (тяжело человеку, все болит, иной все время спит), тогда выпаривают траву курослеп и пьют.
   
8. Konz laps’ läžub zolotuhas, siloi haudutadas zolotuhhiinid’, i lapson g’ottas i pezotadas nečuu veduu.    8. Когда ребенок болеет золотухой, тогда выпаривают траву желтого палена, поят ребенка и моют его этой водой.
   
9. Tät’uklehtesen sidotas konz g’augan herotad, ili konz ajab sor’mhe, ka siloi žarun vedab.    9. Подорожник прикладывают ('привязывают'), когда натрешь ногу или когда палец нарвет, тогда он вытягивает жар.
   
10. Konz vacan kibištab, siloi g’odas kaugangüred. Lapsolo haudutadas čajus, a surele nastoidas vinha.    10. Когда живот болит, тогда пьют корень калгана; ребенку выпаривают в чаю, а взрослому настаивают на водке.
   
11. Bolbarbad g’odas rügihen täht. Päčiš tömiše čugunas vedota, toižou päivau haudutadas i g’odas kuti čai.    11. Брусничные листья пьют от кашля. В печке парится без воды в чугуне, на следующий день выпаривают и пьют как чай.
   
12. Konz pahkan ajab, mačohlehted lämäs vedos ligotada, muilatada i panda pahkan pälo.    12. Когда нарыв вскочит, то листья мать-мачехи замачивают в теплой воде, намыливают и прикладывают к нарыву.
   
13. Kalinbarbad g’odas zolotuhan täht, kuivatadas gürod i oksat(toroh ii latte), haudutadas i pezotadas. Anttas vähäine g’oda.    13. Калину пьют при золотухе. Высушивают корни и сучья (свежие не годятся), выпаривают и моют. Дают немного попить.
   
14. Kukinkaranged kuivatas, haudutadas i g’odas zolotuhan täht i terfhudon täht.    14. Шиповник высушивают, выпаривают и пьют от золотухи и [вообще] для здоровья.
   
15. Miše higodaiž, ka tariž g’otta babarmbarboil’.    15. Чтобы пропотеть, то нужно напоить малиной.
   
16. Koivun urbaižed nastoidas vinha i g’odas, konz kül’mäd.    16. Березовые почки настаивают на водке и пьют, когда простудишься.
   
17. Konz tegep kädele koiran lapan, siloi voitas garbl’uu ili paindas lämän liiban i liiban tačitas koirale.    17. Когда на руке лишай, то намазывают клюквой или приложат теплый хлеб и этот хлеб бросят собаке.
   
18. Kalinau lapsid’ pezetadihe i g’ottihe, konz lapsou korvišpäi valub, süumad kibištab (zolotuha).    18. Калиной детей моют и поят, когда у ребенка из ушей течет, глаза болят [при золотухе].
   
19. Vacankibištusespäi sösketihe kadagen mar’g’ad (haudutadas i g’odas).    19. При болях в животе ели можжевеловые ягоды (выпаривают и едят).
   
20. Prostudaspäi i nervnostišpäi g’odas gekophiinad, nastoidas vinha i g’odas.    20. От простуды и нервности пьют траву лапчатки; настаивают на водке и пьют.
   
21. Purendhiinad g’ottas lapsile, haudutadas maidos i g’ottas konz om lapsuu purend. Purendhiinad g’ottas vazalo, konz vazau vacas uraid’ab(haudutadas i pandas g’omha).    21. Грыжной травой (очиток?) поят детей, выпаривают в молоке и поят, когда у ребенка грыжа. Грыжной травой поят теленка, когда у него урчит в животе (выпаривают и кладут в пойло).
   
22. Konz lomip lud ka lomothiinid’ haudutadas i sidotas.    22. Когда кости ломит, то ломотную траву (герань?) выпаривают и прикладывают.
   
23. Miše rodnikad puhtastudaiš teramba, ka lehmän g’ottas gäl’ghe kandandad rodnikhiinil’ i sihlaižil’.    23. Чтобы молочные железы коровы скорее очистились, то после отела корову поят родниковой травой (жерухой) и крапивой.
   
24. Konz lehm vähemban andaškab maidod i konz kandab, siloi lehm g’ottas rodnikhiinil’. Kuivatut rodnikhiinad haudutadas i g’ottas. Rodnikhiinad nüt’kitas Junanpääd vast.    24. Когда корова начинает меньше доить и когда она отелится, тогда поят ее родниковой травой (жерухой). Сушеную родниковую траву выпаривают и поят. Родниковую траву собирают в канун Иванова дня.
   
25. Konz lendandtullii lapsou om ka tulliihiinad kuivatas, puuttas i nečuu tuhkau putkotadas kibedad.    25. Когда у ребенка ветрянка, то траву ветреницы сушат, сжигают и этой золой посыпают нарывы.
   
26. Konz lehm čakau lüpsab, siloi lüutas puikiižen, miše oliž lähtnu oksaine, i sid’ om riigįine, i nečhe riigįižehe lüpstas nečiš nižaspäi maidon. Lüpstas i läbi kol’čaižes.    26. Когда корова доится кровью, тогда находят такую щепочку, чтобы из нее отошел сучок, тут получается отверстие; и в это отверстие доят молоко из того соска. Доят и сквозь колечко.
   
27. Konz lehm hätken ii puhtastu, siloi tariž täi tabata i sötta lehmale liibadme.    27. Когда корова долго не очищается [после отела], тогда нужно поймать вшу и дать корове вместе с хлебом.
   
28. Konz lehm kandab, puhtastub, siloi lüpstas kuume kerdad paganaha vädrha, a potom pezetadas ristvedou i lüpstas puhthaze. Potom kiittas surinkašad gärg maidos, panob emag kašad liipsupalale, panob pavaričhaižehe hilid’, panob ladanad, miše savustaiž, mäneb tanhale, ümbri lehmad proidub i nečiin’ liiban lehmale andab, tulob kodihe, panob kašan stolale i ezmäižen luzikan andab d’oočkaižele, miše toižuu voduu lehm tegiiž lähtmäižen, a ii härgäšt’.    28. Когда корова отелится, очистится, тогда три раза доят в поганое ведро, а потом обмывают корову святой водой и доят в чистое [ведро]. Потом варят ячневую кашу из последнего молока, хозяйка кладет кашу на кусок хлеба, положит в поварешку углей, ладана, чтобы дымило, идет в хлев, обойдет вокруг коровы и дает этот хлеб корове. Придет домой, поставит кашу на стол и первую ложку даст девочке, чтобы на следующий год корова принесла телочку, а не бычка.
   
29. Konz g’augad kibištab ka haudutadas murašmätos g’augad. Butuukan pandas murašmätho, mänob sinna murahaižid’, todas kodihe i pandas päčhe. Konz hauduse, siloi puzertas i hositas g’augad muražvoil’.    29. Когда ноги болят, парят ноги в муравейнике. Бутылку кладут в муравейник, туда проходят муравьи, принесут домой и ставят в печь. Когда выпарится, выжмут и натирают ноги муравьиным спиртом.
   
30. Konz ailastab, ka siloi sigankärzau abutoudihe (sigan riktas, kärzan čaptas i kuivatas).    30. Когда колет [в бок], тогда лечили свиным рылом. (Свинью заколют, рыло отрежут и высушат).
   
31. Konz rungun kibištab, siloi pandas ristitun kündusele, üks’ otab ludaižen kädehe, a toine otap kirfhen i iškeb ludaštme i čapetas; üks’ küzub: «Mida čapad», toine sanub: «Ut'ugan». – «Čapa igaks kaikeks».    31. Когда поясница болит, человека кладут на порог, один берет метелку в руку, я другой берет топор и ударяет по метелке, и так рубят; один спрашивает: «Что рубишь?», другой говорит: «Прострел». – «Руби на всю жизнь».
   
32. Miše rungud ii kibištaiž rahndes, tariž konz ezmäižen kerdan gromiškab, ka tariž käraut’uuda kalačumid’.    32. Чтобы поясница не болела при жатве, нужно, когда первый раз загремит гром, перевернуться кубарем.
   
33. Konz laps’ hätkelo ii käu, ka čapetas gäl’ged, viičuu, sanutas: «Čapan strastin’».    33. Когда ребенок долго не ходит, рубят следы ножом, говорят: «Рублю страх».
   
34. Konz lapsou om rustteine, ka pandas pölusele rusttan paikan, lapsen pidetas pimedas.    34. Когда у ребенка корь, кладут на подушку красный платок, ребенка держат в темноте.
   
35. Konz lapsou oma sugased ka lapsen vedas kül’betihe i vastoidas ezmäi, a potom hositas kvassil, pezotadas i kärautas rukaižihe.    35. Когда у ребенка щетинки, несут ребенка в баню и сначала попарят, а потом натрут квасцами, вымоют и заворачивают в пеленки.
   
36. Lüpstas maidod nižaspäi, tehtas kolobaižen i pandas harg’oile, sidotas šuukuižuu paikau. Nece om kibed hiitta, sugased kolobadme lähttaski.    36. Выцеживают молоко из груди, сделают колобок и кладут на щетинки, привязывают шелковым платком. Это снимать больно, щетинки выходят вместе с колобом.
   
37. Konz ruskotap käzi libo g’aug – nece roža. Rožan spravitas muga: hositas meluu i sidotas sinižuu bumagau; sidotas rusttan vatkesiižen ripakon.    37. Когда краснеет рука или нога – это рожа. Рожу вылечивают так: натирают мелом и завязывают синей бумагой; завязывают красной суконной тряпкой.
   
38. Konz kukoin’süumad oma, pärman kiittas i nečuu puruu hauttas süumad.    38. При куриной слепоте варят селезенку и этим паром парят глаза.
   
39. Gänišan maks kukoinsüumišpäi ez’meine zel’l’.    39. Заячья печень – лучшее лекарство от куриной слепоты.
   
40. Kokib tik’ dupl’an i panob sinna käbuižid’. Ende sanoudihe, miše tariž otta nece käbuine hambhil’ koumašti ka hambhid’ ii kibištaška nikonz.    40. Дятел продолбит дупло и кладет туда шишки. Раньше говорили, что нужно трижды взять эту шишку зубами, тогда зубы не будут болеть никогда.
   
41. Iškmüu olakivehe soittas, ka letas kibinoižed modolo, rubile pälo i rubudod kuivaškatas.   41. Кресалом ударяют об кремень, так искры летят на лицо, на болячки, и болячки засыхают.