подкорпус вепсских сказок
северновепсский диалект
Информант: Рябчикова П. Е., г.р. 1862, место записи: Залесье (Mecantaga), Прионежский р-н, Республика Карелия, г. записи: 1937, записали: Власьев Г.Е., Карпов П.
Вепсские народные сказки, (1996), с. 77-85; НА КарНЦ, кол.56, ед. хр. 4
Prihä ot't’ akaks lindun |
Парень взял в жены птицу |
|
Ende eli ukk da akk. | Жили старик со старухой. | |
Ukol da akal oli üks’ poig. | У старика и старухи был один сын. | |
Nece mamm kol’. Nu, koliškanz' bat't’. | Мать умерла, стал умирать отец. | |
Nece bat't’ kucuškanz poigan. | Пригласил он сына: | |
– Vot, sanub, – poig, mina nügudi kolen. Sina, poig, elä i rada, mise vandhad kuštteiž i sö, ka mise liib oliž medenke. | – Вот, – говорит, – сын, теперь я умру. Ты, сын, живи и трудись, да так, чтобы сошники блестели, а ешь, чтобы хлеб был как с медом. | |
Nece bat't’ kol’. | Отец умер. | |
Poig kaikuččel päival vandhad aji. | Сын каждый день точит сошники. | |
Batei käs’k rata sihessai, mise liib tegižihe söda ku medenke. | Отец наказывал работать так, чтобы хлеб стал как с медом. | |
Nece poig: | Сын: | |
– Vaitti, libo probuida rata da küntta küläks. | . Да не попробовать ли в полную силу поработать и попахать. | |
Nece prihä radaškanz küläks, ka liib tegihe maged. | Парень наработался вдоволь, и хлеб стал сладким. | |
Prihä i sanub: | Он и говорит: | |
– Proudan batei sanii: radad, ka liib tegese maged. | - Правду говорил отец: когда вдосталь наработаешься, то и хлеб станет сладким. | |
Bat't’ nakaži: | Еще отец наказывал: | |
-Poig, naimha lähted, ka ken ezmäine vastha puutub, sida i ota. | - Сын, когда будешь жениться, то бери ту, которая первая придет навстречу. | |
Nece poig i zadumai naida. | Сын надумал жениться. | |
Läks’ hän mecnikoimaha oružd'anke. | Пошел он охотиться с ружьем. | |
Läks’, ka hänele lindįine vastha tuli. | Идет, а ему навстречу птичка. | |
Necin lindįižen tahtel’ ampta, ka hän uugale d'o nagolo ištuze. | Он хотел застрелить птичку, а та садится ему на плечо. | |
Nece prihä-se sanub: | Этот парень и говорит: | |
– Batei sanįi, mise ken vastha tulob, ka otta milei nece lindįine. | – Отец наказывал взять первую встречную. Возьму я эту птичку. | |
Necen lindįižen toi hän kodihe. | Принес домой он эту птичку. | |
Eletaze, ka lindįine min voib rata. | Живут они. Птичка делает, что может. | |
Eletaze d'o koume päivad. | Живут они уже три дня. | |
Nece prihä mäni rindal babįinnu. | Пошел парень к бабке-соседке. | |
Babįil i küzub: | Говорит он бабке: | |
– Milei om todud lindįine akaks, bateil om kästtud. | – Принес я себе в жены птичку, отцом так наказано. | |
Nece babįi i opendab: | Эта бабка его наставляет: | |
– Ota poutintrub i käske homen ombelta paid da kad'd'ad. | – Возьми полотно и заставь завтра сшить рубаху и кальсоны. | |
Nece prihä d'o tuli kodihe, ot't’, andįi truban poutnad, käs’k tehta paidan, kad'd'ad. | Пришел парень домой, дал ей полотно, велел сшить рубаху и кальсоны: | |
– Mina olen otnu sindei emagaks. | – Я взял тебя в дом хозяйкой. | |
Nece prihä läks’ mecha mecnikįimaha. | Пошел парень в лес на охоту. | |
Nece lindįine ot't’, adivoks tegihe, adiv tegihe, ka što nado. | А птичка превратилась в барышню. Стала она девушкой что надо. | |
Necile prihäle paidan, kad'd'ad ombel’ i varnha ripput’. | Сшила она ему рубашку и кальсоны и повесила на вешалку. | |
Ka lindįižeks i kändihe. | Сама снова превратилась в птичку. | |
Nece prihä tuli, ka par sobid ombeltud varnas. | Пришел парень домой, а пара белья уже сшита и висит на вешалке. | |
Nece prihä babįinnu i d'oksob. | Парень бежит к бабке: | |
– Babuško, sanub, – ombelnu om paran sobid. | – Бабушка, – говорит, – она сшила пару белья. | |
– Vot, sanub babei, – homen möst käske sobid ombelta, a iče mäne to üks'voččid viceižid i sanu, mise män mecha, a iče vardiiče verejan taga. | Бабка наказывает: – Завтра опять вели сшить белье, а сам иди принеси однолетних прутьев и скажи, что пойдешь в лес, а сам подкарауливай за дверью. | |
Nece niižne paidad, kad'd'ad ombel’, vereile i läks’. | Девушка сшила рубашку, кальсоны и пошла во двор. | |
Nece prihä näggob verejan taga, mise niižne lujas krasivį. | Парень видит из-за ворот, что девушка очень красивая. | |
Nece niižne tagaze proidiškanz', prihä hänt i tabaz’ i dotogo necen niiččen löi nenil viceižil. | Эта девушка стала проходить обратно, парень и поймал ее и стал стегать | |
этими прутьями. | ||
Nece adiv d'o kändihe säkijaks zverikš: hän i gadaks, händikahaks. | ||
Девушка стала превращаться во всяких тварей: и змеей, и волком. | ||
Potom kändihe värtnäks. | ||
Потом превратилась в веретено. | ||
No, nece prihä i sanub: | ||
А парень и говорит: | ||
– Nazad, zolota gora, naper'ot, moloda žena. | ||
– Сзади золота гора, впереди молода жена. | ||
Nece prihä ot't’ värtnän katkeiž i kandon alle i pani. | ||
Этот парень Ввял веретено, разломил и сунул | ||
Adiv tegihe, ka što nado. | под пень. | |
I eläškat'he. | Девушка стала что надо. | |
Adiv-se i sanub: | Стали они жить. | |
– Aigiš, Van'uša, sina zavodid mindei opeta. | Молодуха и говорит: | |
Hö eläškat'he. | – Рано ты, Ванюша, начал меня учить. | |
Nu, toižiš maišpei tedišt’ prihä, mise om hivä adiv. Adivon pidab otta | Живут они. | |
toižihe maihe. | ||
Но в чужедальней стороне узнал парень, что есть красивая девушка. Девушку – надо увезти в другие страны. | ||
No siga hiil oma d'agi-babad slugad. | ||
А служанки у них там бабы-яги. | ||
Van'ušad i kuctaze carinnu. | ||
Позвали Ванюшу к царю. | ||
– Vot, sanub, – Van'uša, sina maltad, sanutaze, detskijan suman lüuta. | ||
– Вот, – говорят, – сказали, что ты, Ванюша, можешь найти детскую суму. | ||
Nece prihä sanub: | ||
Парень говорит: | ||
– En mina malta. | ||
– Нет, не сумею. | ||
Nece murzeimennu i tuli. Murzeimele i sanub: | ||
Пошел он к молодухе и говорит: | ||
– Milei ninga kästtihe tehta. | ||
– Мне вот так приказали сделать. | ||
Nu vot, murzein openz’ hänt i selgit’, kut lüuta. | ||
Ну вот, жена научила его, где и как | ||
– Mäne dorogad möto i siga künttaze serįjal höbol. | найти. | |
Nu vot, sina dergeida koume karvašt’. | – Иди по дороге, там пашут на серой | |
лошади. | ||
Nece i mäni detskijan sumannu. | ||
Ну вот, ты выдерни три волоска. | ||
A siga maa d'o kaik träsiše. | ||
Тот и пошел за детской сумой. | ||
– Ne träsis’ mat’-sįra zeml'a, na tebe podarki. | ||
А там вся земля дрожит. | ||
Nece ot't’, karveižed hiit’ sinna i sigapei lähttihe sumad, sundugan celijan. | ||
– Не трясись, мать-сыра земля, на тебе подарки. | ||
Vot, nece prihä sundugan ot't’ pän pälagele i kodihe carile vöb. | ||
И бросил он туда волоски, а оттуда – сумы, целый сундук. | ||
Nened d'o slugad pordhil varastetaze: | ||
Взял парень сундук, поднял на голову и несет царю. | ||
– Anda, mö vöm. | ||
А служанки на крыльце ждут: | ||
Nece prihä sanub: | ||
– Давай мы отнесем! | ||
– Ken lüuz’ da toi, ka se i vöb. | ||
Парень говорит: | ||
Necen suman i vei. | ||
– Кто нашел, тот и отнесет. | ||
Car’ sanub: | ||
И отнес он это. | ||
– Min-že voin pän čapta? | ||
Царь сокрушается: | ||
Nece prihä möst kodihe läks’. | ||
- Как я отрублю ему голову? | ||
Nened slugad i möst zamekait'he: kuni ii izvotkoi prihäd, ka iisa otta murzeint. | ||
И опять пошел этот парень домой. | ||
Car’ sanub: | ||
А служанки эти вновь намекают: пока этого парня не изведешь, не взять эту молодуху. | ||
– Van'uša, sina mahtad tehta carin longen, kaiked, okrome lindunmaidod oliž, siga kaiked oliž. | ||
Опять царь говорит: | ||
Nece prihä kodihe läks’, tuli murzeimennu i sanub. | ||
– Ванюша, ты умеешь приготовить царский обед. Пусть все будет, кроме птичьего | ||
Murzein sanub: | молока. | |
– Mina sanįin silei, mise aigiš zavodid opeta, äi hlopotįid liinob, nece murzein sanub, – vere magatta. | Пошел парень домой, пришел и рассказал | |
жене. | ||
Nece murzein kuna-se kävelz’ i tegi do togo longen, kaiked, okrome | ||
lindunmaidod. | Жена говорит: | |
– Mäne, sanub, – vö i ala anda nenile d'agi-babįile vöda. | – Я тебе говорила, что слишком рано ты начал меня учить, много хлопот будет. Ложись спать, – говорит. | |
Nece prihä i vei. | Жена куда-то сходила и приготовила до того хороший обед, было все, кроме птичьего молока. | |
D'agi-babad d'o pordhil siištaze: | – Поди, – говорит, – отнеси, не давай отнести бабам-ягам. | |
– Anda, Van'uša, mö vöm. | Парень и отнес. | |
– En d'o anda, ken toi, se i vöb. | Яги-бабы уже на крыльце сидят: | |
Nece car’ i sanub: | – Дай, Ванюша, мы отнесем. | |
– Kut mö voim hänel pän čapta, hän möst tegi longen. | – Нет уж, не отдам. Кто принес, тот и отнесет. | |
Nece prihä möst kodihe tuli. | Царь говорит: | |
Proidi väheine aigad, i prihän möst kuctaze carinnu. | – Как мы отрубим ему голову, ведь он приготовил заказанный обед! | |
– Vot, sanub, – Van'uša, sina mahtad eläbid gusid tehta. | Парень опять пришел домой. | |
Se božiže: | Прошло немного времени, и парня опять зовут к царю. | |
- En mahta. | – Вот, – говорят, – Ванюша, ты умеешь живых гусей делать! | |
A hö sanutaze: | Тот божится: | |
- Et tehne, ka tegeze pä čapta. | – Не умею! | |
Vot nece prihä i sanub Nastasja-prekrasnajale: | А те говорят: | |
– Näged, mina sanįin, aigiš sina zavodid mindei opeta, ak i sanub, – mä pakiče kuks aigad nenid kaks’ akad, kudambid pidab izvot’t'a. | – Не сделаешь- так придется голову отрубить. | |
Tuld'he. Läh'the. | Вот парень и рассказывает Настасье Прекрасной. | |
Murzein andįi paikeižehe entä mida kirdit’, nu i selgit’ hiid ičeze rodimijale | – Видишь, я говорила, что рано ты стал меня учить - и говорит жена. - Иди, попроси на месяц этих двух старух, которых нужно извести. | |
male. | ||
Те пришли. | ||
Nu vot, nene mänd'he, mänd'he kuverdan-se aigad. | ||
Когда они отправились, жена дала что-то в платочке, что-то написала. Ну, и послала их в родимые края. | ||
Pertiine i tuli. | ||
Вот идут они, идут сколько-то | ||
– Pertiine, pertiine, päivhapei ocin, miihepei pordheižin. | времени. | |
Pertiine azotihe. | Навстречу избушка: | |
Pert'he i mändhe. | – Избушка, избушка, лбом к солнцу, к нам крылечком! | |
– Fu, fu, tritsat tri goda žila, russkogo duha ne videla, russkii duh javilsa. | Избушка и остановилась. | |
Nece prihä i sanub: | Вошли они в избушку. | |
– Babuško, hilläšti, čomašti. | – Фу-фу! Тридцать три года жила, русского духа не видела, русский дух явился! | |
Ed ehtnu sötta, ni d'otta, a rigehtid kidoštada. | ||
Парень и говорит: | ||
Nece akk i küzub: | ||
– Бабушка, потише и спокойнее! | ||
– Kuspei tö olett, kuspei mänett? | Не успела накормить-напоить, а спешишь накричать. | |
Nece prihä i sanub: – Ninga i ninga. Sanutihe: täs tehtaze eläbid gusid. | Старуха и спрашивает: | |
Akk i sanub: | – Откуда вы будете, откуда идете? | |
– Minun poigad tehtaze. | Парень и говорит: так, мол, и так, сказали, что здесь делают живых гусей. | |
Vot, sanub, – poigad tuldaze, ka kuna tiid panda? | Старуха и говорит: | |
Hö tiid södaze. | – Мои сыновья делают. | |
Nece ot't’, pani ühten kaimloho, toižen pani toižhe, prihän – pän pälagele. | Вот сыновья придут, так куда мне вас | |
девать? | ||
Vot, nene prihäd i tuld'he mecaspei. | ||
Они вас съедят. | ||
– Entä mida om russki duh pertiš. | ||
Взяла она и одну положила под одну подмышку, другую – под другую, а парня на макушку. | ||
– Old'he naku rahvaz, mamm sanub, – kästtaze gusid eläbid tehta hö. | ||
Вот приходят сыновья из лесу: | ||
– Mikš-žo pästid hiidazei? | ||
– Почему-то русский дух в избе. | ||
– Vaitti, mina pordhile mänen, hiikaldan. | ||
– Были тут люди, – мать говорит, – просят живых гусей сделать. | ||
Mäni, trähni, hö i lähttihe. | ||
– А почему же ты их отпустила? | ||
Tuld'he pert'he. | ||
– А подождите, я пойду на крыльцо, крикну их. | ||
Prihäd i sanutaze: | ||
Пошла, тряхнула, они и выпали. | ||
– Mida kävelett? | ||
Пришли в избу. | ||
– Kävelem, sanutaze, – tö maltatt eläbid gusid tehta. | ||
Парни спрашивают: | ||
Nene prihäd sanutaze: | ||
– Зачем пришли? | ||
– Siičas, söm da d'om i tegem. | ||
– Ходим мы... – говорят, – вы умеете живых гусей делать? | ||
Söd'he, d'od'he i lähttihe tehmaha. | ||
Эти парни отвечают: | ||
– Anda, sanutaze, – miile tänna pidatei mez’. | ||
– Вот сейчас мы поедим да попьем – и сделаем. | ||
Nece akk mäni, akan i selgit’. | ||
Поели, попили и пошли делать. | ||
– No, vot, sanutaze, – tulid, ištte i nukkahta ala. A nukkahtad, | ||
ka sad korvale. | – Дай кого-либо, кто посветит нам. | |
Nece akk, rouk, pidät’, pidät’ i | Мать и послала одну из старух. | |
nukkaht’. | ||
– Ну вот, – говорят, – пришла – и садись, посвети нам, да не дремли, а задремлешь – оплеуху получишь. | ||
– Nukkahtid? | ||
А старуха, бедная, светила-светила и задремала. | ||
Akk ii teda, mida sanuda. | ||
– Задремала? | ||
Sanub: | ||
Старуха не знает, что ответить. | ||
– Nukkahtin. | ||
Говорит: | ||
Hö – korvale, akk i riktihe. | ||
– Задремала. | ||
– Anda toine pidatei. | ||
Они ей по уху – и убили старуху. | ||
Nece toine akk mäni. | ||
– Дай другую посветить нам. | ||
– Nu vot, sina ala nukkahta, akale i sanutaze. | ||
Вторая старуха пошла. | ||
Akk nukkaht’. Akale i sanutaze: | ||
– Ну вот, ты не дремли, – | ||
– Nukkahtid? | говорят старух. | |
Akk sanub: | Старуха вздремнула, старухе и говорят: | |
– Nukkahtin. | – Задремала? | |
Akale päd möto korvale hlopni, akk i kol’. | Старуха говорит: | |
– Nu vot, nugudi tule iče. | – Задремала. | |
Nece prihä i mäni. | Старухе по уху – она и умерла. | |
– Tulid, a nukkahtad ka i silei | – Ну вот, теперь ты иди сам. | |
se-žo. | ||
Этот парень и пошел. | ||
Nece prihä pidät’ i nukkaht’. | ||
– Вот ты пришел, а если вздремнешь, то и тебе будет то же. | ||
– Sina nukkahtid? - sanutaze. | ||
Парень подержал и вздремнул. | ||
Prihä sanub: | ||
– Ты задремал? | ||
- En nukkahtanu. | ||
Парень говорит: | ||
– A min tegid? | ||
– Не дремал! | ||
– A dumein. | ||
– А что ты делал? | ||
– Min dumeid? | ||
– Думал. | ||
– A märgad mad, vei kuivad om enamb? Prihä sanub. Märgad mad om enamb. | ||
– О чем ты думал? | ||
– Vaitti, mö mäam märičem. Iilä proud, ka surm silei. | ||
– Чего больше, сырой или сухой земли? – парень говорит. – Сырой земли больше. | ||
Mänd'he. Märitihe - i märgad mad enamb. | ||
– Подожди, мы пойдем измерим, если неправда, то тебе будет смерть. | ||
Hänen proud i läks' . | ||
Пошли, измерили, – сырой земли больше. | ||
Edeleze i pidatab. | ||
Его правда оказалась. | ||
Nu, möst i nukkaht’. | ||
И дальше сидит и светит. | ||
Möst sanutaze: | ||
И опять вздремнул. | ||
– Nukkahtid? – sanutaze. | ||
Опять спрашивают: | ||
– En, sanub, – dumein. | ||
– Вздремнул? | ||
– A min dumeid? | ||
– Нет, я думал. | ||
– A dumein: pen’t mecad vei sur’t enamb om. Mindei möto, sanub, – pen’t mecad om enamb. | ||
– О чем думал? | ||
– Vaitti, sanutaze, – mö möst märičem. | ||
– А думал – мелкого или крупного леса больше? | ||
Nu vot, händast möto i läks’: pent’ mecad enamb. | ||
– Подожди, – говорят, – мы измерим. | ||
I möst pidatab edeleze. | ||
И опять оказалось, как он думал: мелкого леса было больше. | ||
Hän i nukkaht’ möst. | ||
И опять сидит и светит им. | ||
– Nukkahtid? | ||
Опять вздремнул. | ||
– En, sanub, – nukkahtanu, a paikeižen kormanaspei otin. | ||
– Вздремнул? | ||
– A nu vei, sanutaze, – mii om silei paikeižes? | ||
– Нет, – говорит, – не вздремнул, а платочек из кармана взял. | ||
Ottihe paikeižen, lugetihe: nece om hiide vävu. | ||
– А ну-ка,говорят, - что у тебя | ||
– Oh, sanub, – mö hätkestįim, adiv om ottud i stolan taga išttaze, varastetaze | в платочке? | |
čas na čas. | ||
Взяли они платочек, прочитали: это же их зять. | ||
Ottihe, teravašti nened gusid tegaltihe i sanutaze: | ||
– Ох, – говорят, – мы опаздываем: там молодушка украдена, все сидят за столом и ждут [пира] с часу на час. | ||
– Kudamb miiš teramba vöb? | ||
Взяли они, быстренько этих сделали гусей и говорят: | ||
Üks’ sanub: | ||
– Кто из нас быстрее отнесет? | ||
– Mina vön časus. | ||
Один говорит: | ||
Toine sanub: | ||
– Я отнесу за час. | ||
– Mina vön poles časus. | ||
Второй говорит: | ||
Koumanz’ sanub: | ||
– Я отнесу за полчаса. | ||
– Mina sil'male panen, mignin i siga liinoba. | ||
Третий [их зять] говорит: | ||
Nu, nece sil'male pani i migni. | ||
– Я положу на глаз, мигну – и там будем. | ||
Hö d'o pordhil oma. | ||
Ну, он положил на глаз и мигнул. | ||
Nece adiv d'o siga varastab, ii usko. | ||
И вот они уже на крыльце. | ||
Adiv nägišt’, mise mänob prihä, d'o tulob. Nece niižne d'ougal stolale i lavale hippäht’, ot't’ nene gusid kaivįi da päst’ vämmaha. Adiv i sanub: | ||
А девушка там уже ждет. | ||
– Gusi, što možete igraite. | ||
Девушка увидела, что идет парень,уже подходит. Эта девушка ногой на стол и на пол прыгнула, взяла гусей, отпустила их играть и говорит: | ||
Nened gusid dotogo tehthe, stolad veretihe, narodad äjan riktihe. | ||
– Гуси, что можете, играйте! | ||
A car’ i sanub: | ||
Эти гуси до того играли, что столы перевернули, много народу убили. | ||
– Azota, ika kaikid d'o rikįid. | ||
А царь говорит: | ||
Nece murzein i sanub: | ||
– Останови их, а то всех перебьют. | ||
– Gusi, što možete, to i igraite. | ||
А она говорит: | ||
Nece car’ sanub: | ||
– Гуси, что можете, то и играйте! | ||
– Täizö, azota! | ||
Царь кричит: | ||
A prihä sanub: | ||
– Брось, останови! | ||
– Kirditaned kaikele carstvole carikš, ka askei azotan. | ||
А парень говорит: | ||
Nece car’ ot't’ i kirdit’ carikš i tänambei siga eletaze. | ||
– Назначишь меня царем всего царства, то остановлю. | ||
Вот царь и назначил [букв.: записал] его царем, и сегодня они там живут. |