подкорпус вепсских сказок
северновепсский диалект
Информант: Кузов Федор Никифорович, г.р. 1896, место записи: Шокша (Šokš), Прионежский р-н, Республика Карелия, г. записи: 1937, записали: Власьев Г.Е., Карпов П.
Вепсские народные сказки, (1996), с. 91-100; НА КарНЦ, кол.56, ед. хр. 6
Bohat vel'l' i gol'l’ vel'l' |
Богатый и бедный братья |
|
Bohat vel'l' oli kuudantegii, a gol'l’ vel'l' oli luudįdetegii. | Богатый брат был золотарь, делал золотые вещи, а бедный брат делал голики. | |
Ühten kerdan gol'l’ läks’ mecha tomha luudįde oksid, mecas nägišt’ čoman lindun i duumeib: | Однажды пошел бедный брат в лес за ветками для голиков, в лесу увидел красивую птицу и думает: | |
- Kut pidab nece lind sada? | -Как бы добыть эту птицу? | |
Ot’ kirvhen, taci lindhu i rikoi lindun. | Схватил топор, швырнул в нее и убил птицу. | |
Tob kodihe, vellele sanub: | Приносит домой, говорит брату: | |
- Miččen bude lindun rikoin. | – Какую птицу я убил! | |
Bohat vel'l' sanub: | Богатый брат говорит: | |
- To tänna. | – Давай сюда! | |
Hän toi. | Он принес. | |
Bohat sanub: | Богатый говорит: | |
- Mö milei. | – Продай мне! | |
Gol'l’ sanub: | Бедный отвечает: | |
- Ota. | – Бери. | |
– Äjanįk maksab lind? | – А сколько стоит птица? | |
Gol'l' sanub: | – Два рубля. | |
- Kaks’ rubl'ad. | ||
– Бери деньги. | ||
– Ota dengad. | ||
Богатый взял птицу, приподнял правое крыло, видит – написано: | ||
Bohat vel'l' ot’ lindun, känd’ oiktan suugan, kaccub – om kirditet: | ||
"Кто эту птицу съест, тот будет | ||
"Ken necen lindun söb, sel liinob suur’ vägi". | сильным". | |
Ot’, känd’ huran suugan, siga om kirditet: | Взял он приподнял левое крыло, а там написано: | |
«Ken necen lindun söb, sel liinob d'oga ön pölusen ai viiž rubl'ad, kuudeine monet.» | «Кто эту птицу съест, у того каждую ночь под подушкой будет пятирублевая золотая монета». | |
Bohat vel'l' käskob ičeze akale: | Богатый брат приказывает своей жене: | |
- Žari nece lind i ala anda nikelle, krome vaise mili söda. | – Зажарь эту птицу и никому не отдавай, кроме меня. | |
Necel aigal tuld'he gol'l’an vellen lapsed i necen lindun söd'he i lähttihe vereile. | В это время пришли дети бедного брата, съели все и ушли. | |
Tuli emag tanhalpei, kaccub – žarkijad | Пришла хозяйка из хлева и видит – жаркого нет. | |
iilä. | ||
Что теперь делать? | ||
Mii nugutte tehta? | ||
Взяла она и отрубила голову петуху, сделала другое жаркое. | ||
Ot', kukįil pän čapoi i tegi toižen | ||
žarkijan. | Пришел мужик домой: | |
Tuli kodihe mužik [sanub]: | – Дай, жена, есть. | |
- Anda, ak, söda. | Жена подала ему это жаркое. Он съел. Лег спать, утром встал, а силы не прибавилось и золотой монеты под подушкой не оказалось. | |
Ak hänele necen žarkijan andoi, hän sei, ver’ magatta i homesel nuuz’. Väged ii ližanu i kuudašt’ monetad ii olnu pölusiš. | А дети бедняка встали, силы у них прибавилось и под подушкой у них было по одной золотой монете. | |
A gol'l’an lapsed nuustihe, hiil ližan’ väged i molembil oli üksin monetin kuudeižin pölusiš. | Так бедный брат разбогател. | |
Neciš päliči gol'l' vel'l' bohattui. | Богатому брату стало завидно. | |
Bohatale vellele tegihe zavidno. | Позвал он брата к себе домой: | |
Kucįi vellen fateraha: | – Слушай-ка, брат, у тебя в доме нечистый дух, дети твои – черти, ты уничтожь их, если хочешь остаться в живых. | |
- Kuule vei, vel'l', silei om pertiš ii čistį duh, nened lapsed oma silei čortad, hiid sina izvodi, bude däda ičelįiž eläbaks. | Пришел брат домой и говорит своей жене: | |
Tuli vel'l' kodihe, sanub akaleze: | – Слушай-ка, жена, в нашем доме плохи дела, дети убьют нас, | |
как нам теперь быть? | ||
- Kuule vei, ak, miil pertiš om pahad az'z'ad, lapsed miid riktaze, mii pidab nugune tehta? | ||
Жена ему говорит: | ||
Ak hänele sanub: | ||
– Надо отвезти их в лес и оставить там. | ||
- Pidab mecha vöda i sinna dätta. | ||
Дали детям по лошади, по собаке и | ||
Ahttihe lapsile üksin höbįin i koirin i oružd'an. | по ружью. | |
- Lapsed, tänambei lähtem sen'he, tö lähtett höbįil, otkat oružd'ad i koirad. | – Дети, сегодня пойдем за грибами, вы поедете на лошадях, возьмите ружья и собак. | |
Muga i teht'he. | Так и сделали. | |
Mänd'he mecha kümnen virstan taga i segoitet'he lapsid, dättihe sinna, a iče lähttihe kodihe. | Ушли в лес за десять верст, сбили | |
их с пути, оставили там, а сами | ||
Lapsid tabaz’ pimed ö. | пришли домой. | |
Lapsed i sanutaze: | Детей настигла темная ночь. | |
- Mida nugune tegem? | Они и говорят: | |
Pidab tehta lämįi. | – Что нам теперь делать? | |
- Tege sina, vel'l', lämįi, a mina san žarkijan. | Надо огонь развести. | |
Mäni väheižen aigad, kaccub: edes kondi kahten poiganke. | - Ты, брат, разведи костер, а я пойду добуду на жаркое. | |
- Nugune mina ambun. | Шел недолго, видит: впереди медведь с двумя медвежатами. | |
Kuulob, kohdi pagižeb: | - Сейчас я выстрелю. | |
- Ala ambu, mina andan sili poigid, hö sili prigodiše. | Слышит, медведь заговорил: | |
Nece laps’ ii ni ambnu, a ot't’ poigid kondjalpei i vei vellele. | – Не стреляй, я отдам тебе медвежат, они тебе пригодятся. | |
- Ala pästa nikuna, vel'l'. | Он и не выстрелил, а взял медвежат у медведицы и привел к брату: | |
A se muga i tegi. | – Не выпускай их никуда, брат. | |
- Mina möst lähten, enįk keda sa | Тот так и поступил. | |
žarkijaks. | ||
– Я опять пойду, не достану ли чего-нибудь на жаркое. | ||
Möst läks’. Vähän astub, tulob vastha däniš. | ||
Отправился, прошел немного, навстречу заяц. | ||
- Dänišan mina ambun. | ||
- Зайца я застрелю. | ||
Däniš sanub: | ||
Тот и говорит: | ||
- Ala ambu, ota milei kaht dänišutt, hö sili prigodiše. | ||
– Не стреляй, возьми у меня двух зайчат, они тебе пригодятся. | ||
Muga i tegi hän, toi vellele i sanub: | ||
Так и сделал он. Принес брату и говорит: | ||
- Möst toin kaks’ zverid, min tegem, žarim vei dätam? | ||
– Опять я добыл двух зверят, что будем делать, зажарим или оставим? | ||
Toine vel'l' sanub: | ||
Другой брат говорит: | ||
- Ii pidä žar’da. | ||
– Не надо жарить. | ||
Ladihe pimed ö. | ||
Наступила темная ночь. | ||
Verd'he magatta velled. | ||
Легли братья спать. | ||
Magatihe ön, tuli homez, pidab mända | ||
edeleze. | Проспали ночь, наступило утро. Надо идти дальше. | |
Mänd'he hö mecad möto kaiken päivan. | Шли они по лесу целый день. | |
Ehtbokas tuli dorog. | Под вечер увидели дорогу. | |
Mäba hö dorogad möto. | Идут они по дороге. | |
Tuli kaks’ tesarad. | Впереди развилка. | |
Noremb vel'l' sanub: | Младший брат говорит: | |
- Mina lähten oiktale. | – Я пойду вправо. | |
A vanhamb vel'l' sanub: | А старший говорит: | |
- Mina lähten hurale. | – Я пойду влево. | |
Necel sijal hö i dägįihe. Toine toižele sanutihe, kut pidab uuz’ kerd lüuta toine tošt’. | В этом месте они и разошлись и | |
договорились, как потом найти | ||
Noremb vel'l' i sanub: | друг друга. | |
- Dätkam mö tänna üks’ stokan vedenke. Kudamb miiš tulob nakhu i kacub, vezi om bude sportnuze, sida vel't iilä | Младший брат и говорит: | |
eläbad. | ||
– Давай оставим здесь стакан с водой. Кто из нас придет сюда и увидит, что вода испортилась, значит, другого брата нет в живых. | ||
Anttihe kätt i iče lähttihe. | ||
Попрощались они и разошлись. | ||
Noremb vel'l' tuli lidnha, küzub rouhal | ||
akal: | Младший брат пришел в город и спрашивает у старушки: | |
- Iik sa mili faterale tulda? | – Нельзя ли мне остановиться на квартире? | |
Akeine sanub: | Старушка говорит: | |
- Voib. | – Можно. | |
Hän azotihe, küzub akeižel: | Он спрашивает у старушки: | |
- Mikš oma lidnas mustad flagad ripputet? | – Почему в городе черные флаги вывешены? | |
Akeine sanub: | А старушка говорит: | |
- Homen carin tütren vödaze drakonan mäthale gadale sömaks. | – Завтра царскую дочь повезут на драконову гору на съедение змею. | |
Nece gad om sönu lidnas kaikid niiččid. | Этот змей съел всех девушек в нашем городе. | |
Nece önik sanub: | Этот ночлежник говорит: | |
- A sabįk mili mända sinna kacmaha? | – А можно ли мне пойти посмотреть? | |
Akeine sanub: | Старушка отвечает: | |
- Voib. | – Можно. | |
Tuli uuz’ homez. | Наступило новое утро. | |
Nece önik osedlaič höbon, ot’ koiran, kond'd'an i dänišan. | Этот ночлежник оседлал лошадь, взял с собой собаку, медведя и зайца. | |
Tuli edel kaikid sille mäthale i varastab. | Пришел он туда раньше всех и ждет. | |
Päliči pordon tod'he carin tütren i dättihe mäthale, a iče kaik svita läks’ tagaze lidnha. | Через некоторое время привели царскую дочь и оставили на горе, а вся свита вернулась обратно в город. | |
Tuli se aig, tegihe döl, šumiškat'he puud. | Вдруг поднялся ветер, зашумели деревья. | |
Kuulob – tulob gad. | Слышит – идет змей. | |
Hän ot’ i plitale ištįihe. Kacub – pliitha om kirditet: | Усевшись на каменную плиту, он увидел, что на ней написано: | |
«Ken necen plitan lendab, plitan al om sabl’ i posudin vägevad viinad, ken necen viinan d'ob, se voiškandob vladet’ necil sabl'al i necil sabl'al pobedib gadan.» | «Кто эту плиту поднимет – под ней сабля и сосуд с крепким вином, а кто это вино выпьет, тот может овладеть этой саблей и победить змея». | |
Hän muga i tegi. | Так он и сделал. | |
Hänel tegihe suur’ vägi. | Он почувствовал большую силу. | |
Tuli gad, gadal oli kaks'toškime päd. Gad i sanub: | Появился двенадцатиголовый змей и | |
говорит: | ||
- Mina pakičin ühten, a siid om kaks’... | ||
– Я просил одну, а тут двое... | ||
Läks’ hiilazei boi. | ||
Начался бой. | ||
Silač čapįi kuuz’ päd i hänel värištįi | ||
sabl’. | Силач отрубил шесть голов, и у него искривилась сабля. | |
Toižen kerdan mahni, čapįi nel'l' päd i sabl’ katten’. | Махнул он второй раз, отрубил четыре головы – и сабля разломилась. | |
Hän sanub koirale: | Он говорит собаке: | |
- Abutagat mili rikta gad. | – Помогите мне убить змея. | |
Koir, kondi i däniš hiitihe družno, rasttihe däl'gmeižed kaks’ päd. | Собака, медведь и заяц дружно бросились и оторвали последние две головы. | |
Nece silač i ihastįi. | Силач обрадовался. | |
- Nugune, hän sanub, – az'z’ om tehtud, pidab tehta lämįi. | – Теперь, – говорит, – дело сделано, надо костер развести. | |
Teht'he lämįin, čaptihe hilliile necen gadan, pand'he lämįihe, a žezlad (kelideke) bogatįr’ ot’ ičeleze. | Развели костер, разрубили на кусочки змея, бросили в огонь, а жала и языки богатырь взял себе. | |
I läks’ nece sijalpei i tuli butkha, kus oli carin tütär. Se oli poleleze kolnu. | Ушел он с этого места, пришел в будку, где была царская дочь, от страха полуживая. | |
Bogatįr' händast nuust’: | Богатырь поднял ее: | |
«Ala varaida, gad om riktud.» | – Не бойся, змей убит. | |
Se ii veri. | Та не верит. | |
«Kacu naku om sili kaik dokazatelstvo, kacu «žezlad», om kaks'kime nel'l' štukad.» | – Смотри, тут тебе доказательство, видишь – двадцать четыре штуки: жала и языки. | |
Carin tütär händast terveht’, andįi hänele kuudeižen kolcaižen i nosovijan paikan, a zverile sidei šuukįžed lenteižed kaglad möto. | Царская дочь поцеловала его, дала ему золотое колечко и носовой платок, а зверям привязала на шеи шелковые ленточки. | |
Nece niižne sanub: | Девушка говорит: | |
- Nugune muga tegem... | – Теперь сделаем так... | |
Sanub bogatįr’, | А богатырь перебивает: | |
– Mina tahtįin magattaha.» Koirale sanub: - Karauli kuni mina magadan. | – Я хочу спать. – Собаке говорит: – Карауль, пока я сплю. | |
Koir karauli väheižen, kondjale sanub: | Собака караулила недолго, медведю говорит: | |
- Karauli, mina veren magattaha. | – Карауль, я лягу спать. | |
Kondi kacii väheižen i sanub dänišale: | Медведь немного посторожил и говорит зайцу: | |
- Kacu väheine, mina veren magattaha. | – Присмотри немного, я спать лягу. | |
Däniš kacii väheižen, mugažo ver’ magattaha. | Покараулил заяц немного и тоже спать лег. | |
Nugune kaik magataze, a carin tütär ii magada. | Теперь все спят, а царская дочь | |
не спит. | ||
Necel aigal sel'git’ car’ necile mäthale ičeze slugan. | ||
Тем временем царь послал на гору своего слугу: | ||
- Mä, riža völ, iik ole minun tütär eläb i to tänna mili sana. | ||
– Иди, проведай, жива ли моя дочь, и сообщи мне. | ||
Se muga i tegi. | ||
Тот так и сделал. | ||
Tuli hän mäthale, kacub – carin tütär om eläb, hän hänel küzub: | ||
Пришел он на гору, видит – царская дочь жива. Он и спрашивает у неё: | ||
- D'o oli gad? | ||
– Змей уже был? | ||
Carin tütär sanub: | ||
Царская дочь отвечает: | ||
- Oli, gadan rikįi nece mez’, kudamb magadab kondijanke, koiranke i dänišanke. | ||
– Был змей, и его убил этот человек, который спит с собакой, медведем и зайцем. | ||
Carin sluga sanub niiččele: | ||
Царский слуга говорит девушке: | ||
- Sanu, mise mina rikįin ičiiž batäliiž, a ed sanune, ka mina silei pän čapan. | ||
– Скажи своему отцу, что я убил, а не скажешь, то я отрублю тебе голову. | ||
Carin tütär andii soglasijan. | ||
Царская дочь согласилась. | ||
Carin sluga ot’ sablän kädehe i čapii pän necil bogatiril. | ||
Слуга взял саблю и отрубил голову богатырю. | ||
Sluga i carin tütär lähttihe lidnha carinnu. | ||
Слуга и царская дочь отправились в город к царю. | ||
Car’ küzub: | ||
Царь удивляется: | ||
- Mida igas ii olnu, mina ičelįin en veri, mise nece minun silmihe d'aviše tütär. | ||
– Этого никогда не бывало, я себе не верю, моя ли дочь явилась живой ко мне? | ||
Sluga sanub: | ||
Слуга говорит: | ||
- Enambad nece gad ii koske nikeda, mina händast rikįin. | ||
– Больше змей никого не тронет, | ||
Car’ sanub: | я его убил. | |
- Neciš hüvudes mina andan sinun taga tütren mehele i polen ičiin mad.» | Царь говорит: | |
I teht'he svad'ban. | – За это доброе дело я отдам свою дочь за тебя замуж и с нею полцарства. | |
Necel aigal libįi däniš, nuustab kondijan i koiran: | И сыграли они свадьбу. | |
- Miil om bed – ižandal om pä čapetud. | Тем временем проснулся заяц, будит медведя и собаку. | |
Kondi i koir verdutihe dänišan päle: | – У нас беда, голова у хозяина отрублена. | |
- Mö sindei rikom neciš az'z'as. | Медведь и собака рассердились на зайца: | |
Däniš sanub: | – Мы убьем тебя за это. | |
- Algįi rikkį, mina necen az'z'an ladin, pästkat mindei vaise mecha. | Заяц говорит: | |
Koir sanub dänišale: | – Не убивайте, я все улажу. Отпустите только меня в лес. | |
- Mä i päliči časus tule tagaze. | Собака говорит зайцу: | |
Däniš läks’ i toi eläbad i kol'l'an vett, sanub: | – Иди и через час возвращайся. | |
- Pidab nugune voita ižandale kagl, i pä panda tagaze. | Заяц сбегал и принес живой и мертвой воды и говорит: | |
Muga i teht'he. | – Теперь нужно помазать хозяину шею и поставить голову обратно. | |
Vaise pä pand'he ii muga, a sel'ghapei | Сказано – сделано. | |
rožin. | ||
Только голову они поставили не так, а лицом к спине. | ||
Siid voithe eläbal vedel, bogatįr’ i nuuz’. | ||
Потом помазали они живой водой и богатырь встал. | ||
Kaccub – iilä pä muga. | ||
Видят – голова не так. | ||
Koir verdįi dänišan päle: | ||
Собака рассердилась на зайца: | ||
- Ed muga tehnu, mina sindei ratkeidan. | ||
– Не так ты сделал, я тебя разорву! | ||
Däniš sanub: | ||
Заяц говорит: | ||
- Voikam möst kol'l'an vedel. | ||
– Давайте помажем опять мертвой водой. | ||
Muga i tehthe. | ||
Так и сделали. | ||
Pän hiittihe irdale i pand'he uudheze, voit'he eläbal i kol'l'an vedel. | ||
Сняли голову и снова поставили, помазали мертвой и живой водой. | ||
Bogatįr’ nuuz’, sanub: | ||
Богатырь встал, говорит: | ||
- Mikš milii laskitei hätken magata? | ||
– Почему вы дали мне так долго спать? | ||
Koir hänele sanub: | ||
Собака ему говорит: | ||
- Sikš mise mö kaik magazim. | ||
– Потому что мы все спали. | ||
Bogatįr’ sanub: | ||
Богатырь говорит: | ||
- Kus-žo om carin tütär? | ||
– Где же царская дочь? | ||
Däniš sanub: | ||
Заяц отвечает: | ||
- Hän kodihe läks’. | ||
– Одна домой ушла. | ||
Bogatir’ sanub: | ||
Богатырь говорит: | ||
- Lähkam i mö kodihe. | ||
– Пойдемте и мы домой. | ||
Ištįihe höbole i lähttihe kodihe. | ||
Сели они на лошадь и поехали домой. | ||
Tuld'he möst necile faterale. | ||
Пришли они опять на ту же квартиру. | ||
Tuld'he i küzutaze babeil: | ||
Пришли и спрашивают у старушки: | ||
- Babuška, mikš oma lidnas čomad flagad ripputet? | ||
– Бабушка, почему в городе красные флаги развешаны? | ||
Se sanub: | ||
Та говорит: | ||
- Carin tütär lähtob mehele. | ||
– Царская дочь замуж выходит. | ||
Bogatįr’ küzub: «Kenen taga?» | ||
– За кого? – спрашивает богатырь. | ||
Se sanub: | ||
Та говорит: | ||
- Slugan taga, hän spas carin tütren, a neciš päliči car’ andab tütren mehele i polen mad ičeze. | ||
– За слугу, он спас царскую дочь, а за это царь отдал свою дочь замуж и полцарства своего. | ||
Bogatįr’ küzub: | ||
Богатырь спрашивает: | ||
- Babuško, sabįk miile mända svad'baha? | ||
– Бабушка, а можно нам пойти на свадьбу? | ||
Babei sanub: | ||
Старуха говорит: | ||
- Kaikile voib. | ||
– Всем можно. | ||
Bogatįr’ i läks’. | ||
Богатырь и пошел. | ||
Pani carin tütren kol'can kačasormele, sidįi träpican, mise ii nägiiš. | ||
Надел кольцо царской дочери себе на палец, перевязал тряпочкой, чтобы не видно было. | ||
A car’ oli annu prikazan: svad'baha pästta vaise tervhid. | ||
А царем был дан приказ: на свадьбу пускать только здоровых. | ||
Konz hän tuli carskijaha dvorcha, dohtur küzub: | ||
Когда он пришел в царский дворец, доктор спрашивает: | ||
- Mikš om sor’m sidotud? | ||
– Почему палец перевязан? | ||
Bogatįr’ sanub: | ||
Богатырь говорит: | ||
- Däniš puri. | ||
– Заяц укусил. | ||
– Kus om däniš? | ||
– Где заяц? | ||
Hän sanub: | ||
Он говорит: | ||
- Kalidorale om dättud. | ||
– В коридоре оставлен. | ||
Dohtur slugale sanub: | ||
Доктор говорит слуге: | ||
- To tänna. | ||
– Принеси сюда. | ||
Sluga toi. | ||
Слуга принес. | ||
No dohtur sanub bogaįtrile: | ||
Доктор говорит богатырю: | ||
- Pidab sor’m kacta. | ||
– Нужно палец посмотреть. | ||
Necel aigal koir, kondi i däniš mänd'he sinna kus old'he nevesta i ženih. | ||
Тем временем собака, медведь и заяц шмыгнули туда, где были жених и невеста. | ||
Nevesta lüubi kondid. | ||
Невеста любила медведей. | ||
Hän ot’, dročib kädel kond'd'an kaglad möto i puutįi lenteine kädehe. | ||
Она ласкает рукой медведя, по шее гладит, и попалась ленточка под руку. | ||
Nevesta sanub: | ||
Невеста говорит: | ||
- Necen zverin mina nähnu olen sel mäthal, kus mindei tahtel’ gad söda. | ||
– Этого зверя я уже видела раньше на той горе, где меня змей хотел съесть. | ||
Ženih ot’ pahan mel'he, a dohtur hiit’ träpican sormespei i sanub: | ||
Жених обозлился. А доктор снял у богатыря тряпку с пальца и говорит: | ||
- Kuss sina otid necen kol'can? | ||
– Где ты взял это кольцо? | ||
Bohatįr’ sanub: | ||
Тот отвечает: | ||
- Mili podari carin tütär ses az'z'as, mise mina rikįin gadan. | ||
– Мне подарила царская дочь за то, что я убил змея. | ||
A dohtur doloži ičeleze carile. | ||
А доктор доложил об этом самому царю. | ||
Pidab hiitta sanad, kut om puutnu kol'c necile mehele. | ||
Надо узнать, как кольцо попало к этому человеку. | ||
Car’ kucįi necin bogatįrin ičeze komnataha i küzub: | ||
Царь позвал богатыря в свою комнату и спрашивает: | ||
- Kut silii puutii nece kol'c? | ||
– Как к тебе попало это кольцо? | ||
Hän möst sanub sen, min sanįi bogatįrile. | ||
Он опять повторил то же, что сказал доктору. | ||
Car’ völ küzub: | ||
Царь спрашивает: | ||
- Om völ miččid dokazatel'stviid? | ||
– Есть еще доказательства? | ||
Bogatįr’ sanub: | ||
Богатырь говорит: | ||
- Om! Dokazatel'stv om: kol'ceine, nosovi paikeine, kaks'kime nel'l' žezlad gadaspei, kudamen mina rikįin, i koir, kondi i däniš, hiile oma sidotud kaglale šuukįžed lenteižed, sidįi tiide tütär drakonan mäthal. | ||
– Есть доказательства: колечко, носовой платок, двадцать четыре жала [с языками] от змея, которого я убил. Собаке, медведю и зайцу завязаны на шее шелковые ленточки, а повязала их ваша дочь на драконовой горе. | ||
Necen kaiken faktan tedištet'he, car’ sanįi: | ||
Узнав об этих всех фактах, царь говорит: | ||
- Bude želaid otta händast mehele, ka sina liined minun vävu i andan polen mad. | ||
– Если пожелаешь взять ее себе в жены, то будешь моим зятем, и дам тебе полцарства. | ||
Necen kaiken muga i teht'he. | ||
Так все и было. | ||
Vät'he svad'ban, däl'ges svad'bad kuįci car’ slugan, küzub slugal: | ||
Сыграли свадьбу. После свадьбы позвал царь слугу и спрашивает у слуги: | ||
- Ken silii käsk mänitada carin. | ||
Neces vigas päliči kahtes časus silei liinob hiittud pä. | – Кто тебе велел обманывать царя? | |
За это тебе через два часа | ||
Däl'gele necida svad'bad carin prikazan vįpolnithe: slugal čapetihe pän, a bogatįrin taga anttihe tütren. | снесут голову. | |
I nece bogatįr’ däl'ghe kaiked pirovanjad läks’ mecha ohotimaze. | После свадьбы выполнили приказ царя: слуге отрубили голову, а царскую дочь выдали за богатыря. | |
Ot't’ höbon, koiran, kond'd'an, dänišan i mecas hän ödui. | И этот богатырь после пиршества пошел в лес охотиться. | |
Tegi lämein kuzen alle i tahtlob ön magata. | Взял лошадь, собаку, медведя, зайца и в лесу заночевал. | |
Kuulob kuzespei paginan: | Развел костер под елкой и хотел переночевать. | |
- Milii vilu om. | Слышит с елки голос: | |
Carin vävu sanub: «Laskte alahaks i lämbitelde necil lämeil.» | – Мне холодно. | |
Kuzespei sanub: | – Ты, – говорит царский зять, – спускайся и погрейся у костра. | |
- Mina sinun zverid vareidan, sinun zverid mindei purdaze. | С елки говорят: | |
– Ala vareida, ii koskkoi. | – Я боюсь твоих зверей, твои звери меня укусят. | |
Kuzespei möst pagin om: | – Не бойся, они не тронут. | |
- Kuule, nor’ mez’, ota oks, kudamen mina tacin i paina hilläšti | С елки опять говорят: | |
ičiiž zverid. | ||
– Слушай, молодой человек, возьми прут, который я тебе брошу и ударь тихонько по своим зверям. | ||
Carin vävu muga i tegi. | ||
Царский зять так и сделал. | ||
Iče, höbo, koir, kondi i däniš tegihe | ||
kiveks. | Сам он, лошадь, собака, медведь и заяц превратились в камни. | |
Tuli necile tesarale vanhamb vell, o'tt’ kädehe stokanan, kaccub, vezi om sportnuze i dumeib: minun vel't iilä eläbad. | Пришел на развилку старший брат, взял в руки стакан, смотрит, а вода помутнела. Думает он: «Нет в живых моего брата. | |
Pidab mända nugud' hänen dorogad möto. | Нужно мне пойти теперь по его следам». | |
Läks’ hän sida dorogad möto, kuna mäni noremb vel'l' i tuli lidnha. | Пошел он по той дороге, куда ушел его младший брат и пришел в город. | |
Kaccub, om kirditet prikazad, podpis’ om pandud caril. | Видит, написаны приказы, под ними царская подпись. | |
Prikazan oli kirditet caril: «Kadįi nor’ vävu, ken lüudab, sille andan hivän höbon i nel'l' tuhad zolotad.» | В приказе написано: «Потерялся царский зять, кто найдет, тому дам хорошую лошадь и четыре тысячи золотом». | |
Nece vanhamb vel'l' lugi prikazan, mäni, lüuz’ ičeleze fateran i fateran ižandal küzub: | Этот старший брат прочел приказ, пошел, нашел себе квартиру и спрашивает у хозяина квартиры: | |
- Ken mugįtte om vävu? | – Кто такой этот царский зять? | |
Fateran ižand sanub: | Хозяин квартиры говорит: | |
- Oli tulnu mez’, en teda kuspei, höbol raccil, koiranke, kond'anke i dänišanke i tegi vot ningoman az'z'an: päst’ surmaspei carin tütren, siš päliči puutįi carin vävuks | – Не знаю, откуда-то явился человек верхом на лошади, с собакой, медведем и зайцем, и вот что он сделал: он избавил от смерти царскую дочь и так стал царским зятем. | |
Vanhamb vel'l' ott’ päha: Pidab lüuta vel'l'. | Старший брат решил: «Надо найти брата». | |
Läks’ hän samha lihäd mecha. | Пошел он в лес за дичью. | |
Tuli necile sijale, kus om vel'l'. | Пришел на то место, где его брат. | |
Ladihe ö. | Настала ночь. | |
Tegi lamein, pani lindun kiitta. | Развел он костер, чтобы сварить дичь. | |
Kuulob kuzespei paginan: | Слышит с елки голос: | |
- Milii om vilu. | – Мне холодно. | |
Alahanpei hänele om otvet: | Снизу ответ: | |
- Laskte, lämbitelde. | – Спустись, погрейся. | |
– En rohti, sinun koirid vareidan, na, ota viceine i paina ičiiž koirid, ika mindei purdaze. | – Не смею, твоих собак боюсь. На тебе прутик, ударь по своим собакам, не то они меня укусят. | |
Alahanpei sanub: | Снизу говорят: | |
- Ala vareida. | – Не бойся. | |
– En rohti. | – Не смею. | |
– No ka ed rohti, ka mina sindei lasketan,- sanub vanhamb vel'l'. | – Ну, если боишься, то я тебя спущу, – говорит старший брат. | |
A kut sina mindei lasketad? | – А как ты меня спустишь? | |
– Kebneidešti. | – Очень просто. | |
Ot't’ oružd'an kädehe, pani patronan oružd'aha. | Взял он ружье в руки, вложил патрон | |
в ружье. | ||
- Völ sanun: laskte alahaks. | ||
– Еще раз говорю: спускайся. | ||
Hän ii lasknuze. | ||
Тот не спускается. | ||
Hän ot't’ i ambįi ulähaks sihe meheze, a se mez’ nagranke sanub: | ||
Он взял и выстрелил вверх в того человека, а тот человек хохочет: | ||
- Oli sinuniččid da kaik | ||
sinun al. | – Было много таких, как ты, но все они сгинули. | |
No, alembeine sanub: «Sanu, kus om minun vel''l, a ed sanune, ka mina sindei rikon.» | Ну, нижний говорит: - Скажи, где мой брат, а не скажешь, то я тебя убью. | |
Kuzespei sanub: | С елки говорят: | |
- Sinun pul’k mindei ii riko. | – Твоя пуля меня не убьет. | |
Alembeine ot't’, tegi ristan pul’kha, ambįi ülembeižele i ülembeine langen’ hänennu. | Он поставил крест на пуле, выстрелил в верхнего, тот упал возле него. | |
A alembeine pol’g hänele kurkule. | А нижний наступил упавшему на горло. | |
No, necile volšebnikale mända oli ii kuna... | Ну, этому волшебнику некуда было идти... | |
Nuust’ hänen vellen, höbon i zverid. | Расколдовал он брата, лошадь и зверей. | |
Nuustihe, velled kaburzihe, tervehtet'he i lähttihe carinnu. | Все встали. Братья обнялись, поцеловались и пошли к царю. | |
Tuld'he hö carinnu, carin vävu i sanub: | Пришли они к царю. Царский зять и говорит: | |
- Nece om minun vel'l', mö olem segoitut, miid batei kadot’ mecha. | – Это мой брат, нас отец потерял в лесу, мы заблудились. | |
Vot hän nugude lüuz’ mindei, a mina toin händast sinunnu.» | Вот теперь брат нашел меня, а я привел его к тебе. | |
Mii oli kirditet prikazas, sen car’ | Все, что было записано в приказе, царь уплатил. | |
i maksįi. | ||
После этого устроили свату бал, на этом балу гулял старший брат, и я, Кузов, на этом балу тоже был, пива пил досыта, по губам текло, в рот не попало. Охмелел я, и царь выдворил меня пинком. | ||
Däl'gele necida tegi svatule balun. Necil balul vanhamb vel'l' kert’ ili gulei i mina, Kuzov, necil balul olin, pivad dein küläks, huulįd möto vod’, a suuhu ii puutnu, i humalzįin i car’ mindei potki irdale. |