подкорпус вепсских сказок
средневепсский диалект, западные говоры
Информант: Микшина Марфа Захарьевна, г.р. 1910, место записи: Ладва (Ladv), Подпорожский р-н, Ленинградская обл., г. записи: 1980, записали: Онегина Нина Федоровна
Вепсские народные сказки, (1996), с. 115-118; ф/архив ИЯЛИ КарНЦ РАН: № 2624/6, НА КарНЦ, кол.83, ед.хр.150
Аk pagižiškanz |
Жена заговорила |
|
Ende eliba uk da ak. | Раньше жили старик и старуха. | |
Oli üks’ tütar. | Была у них одна дочь. | |
Hüva. | Хорошо. | |
Nece ak mugažo koli, mam. | Эта женщина тоже умерла, мать. | |
A nece tat necen tütren offot kuti hänele otta mehele. | А отцу-то захотелось взять как бы свою уже свою дочь . | |
Ii teda kut rata. | Не знает, как это сделать. | |
Mänd'he hö mecha tatazeke radole, entä mida radmaha. Mänd'he. | Собрались они с отцом на работу в лес (не знаю, на какую работу). | |
- Astu, sanub, – mänemei mecha minunke. | – Идем, – говорит, – со мною в лес. | |
Mäniba. | Пошли. | |
A hän mecha-se töndui tatazeke, dei bab se hänele nevoi: | Когда собралась она в лес с отцом, бабка ей наказала: | |
- Mäned mecha-se ka, ota sugeine da harj» (a koumanden se en mušta min’ käski otta). | – Пойдешь в лес, так возьми гребешок да щетку (а что третье велела взять – не помню). | |
Dei nece oti, dei mäniba tatazeke mecha. | Взяла она все это, и пошли с отцом в лес. | |
Mäniba dei süiba dei sanub: | Пришли, поели и говорит отец: | |
- Tütar, naske minei päs kacuhta teid’.» | – Дочь, поищи-ка в голове вшей. | |
Tataze pan’ pän üskha. | Отец положил голову ей на колени. | |
A neičukeine nägeb, mise tat jo ii čomin' hänenke otnosiše. | А девочка видит, что отец некрасиво с ней поступает. | |
- Oi, sanub, – tatoi, užoske mina mänen nakhu kuzoudamoi penshan taga.» | – Ой, – говорит, – отец, подожди-ка, я пойду пописаю там, за кустиками. | |
Hän sanub: | Отец говорит: | |
- Ka ala penshiže, kusto minun aigan. | – Не ходи в кусты, мочись тут, при мне. | |
- A ii, nehorošo sinun aigan mända. | – Да нет, нехорошо при тебе. | |
Dei nece niižne pagen’, nägeb, mise hän jo ii čomi'n... tatazeke-se. | Девушка и убежала, чувствует что-то недоброе... | |
Pagen’ dei jokseb dorogadmö. | Бежит по дороге. | |
Joksi, joksi, joksi, a nece hänele jäl'ghe. | Бежала, бежала, бежала, а он вслед. | |
Hän joksi, joksi, joksi, joksi, taci hänele harjan (pän suktes oma harjad enččed). Harjan taci ka mugoi pihk kazvoi, nikut pihkus-se ii sa ličtäs. | Она бежала, бежала, бежала, бежала, бросила ему щетку (раньше были такие щетки для головы. Щетку бросила – и вырос густой лес, через который не пробраться. | |
A nece uk jo neciš pihkus ličoihe, ličoihe, a se neičukeine kaiken aigan uidib tataspei-se, uidib. | Но старик пробился через эту чащу, а та девушка все время уходит от отца, все убегает. | |
Hän sikš taci harjan se, mise pidemba uidiiš. Nu dei joksi, joksi... Nece jo mužik pihkus ličoihe, niičukeižele sanub: | Она бросила щетку, чтобы отец быстрее отстал. Ну и бежала, бежала... А этот мужик пробрался сквозь чащу, грозит девушке: | |
- Užo, sanub, – tabadan, užo, tabadan.- | – Ужо, – говорит, – поймаю я тебя. | |
Nece niičukeine kulob, kulob tat jo hiikab: «Užo, tabadan.» Nece uk möst joksob tomarom- se. | А девушка слышит, слышит как отец кричит: «Ужо поймаю». И этот отец все бежит вдогонку. | |
Nece niičukeine joksi, joksi dei taci sugan, luižen sugan. | Девочка бежала-бежала и бросила гребешок, костяной гребешок. | |
Sugan taci, mugoi mägi tegihe, libed ogromni se, sugaspei, diki libed mägi. | Гребешок бросила – и появилась огромная гора, очень скользкая гора. | |
Mužik libub, libub mägen-se – tagas šurahtab, ii vei. | Мужик поднимается, поднимается на гору и снова скатывается вниз, не может подняться. | |
A nece niičukeine kaika pageneb, kaika jokseb, [mužik] ii vei libuda ka. | А девушка все убегает, мужик-то не может на гору подняться. | |
Möst jokseb, jokseb, libub, libub ülähaks i möst orgho päzub, libed mägi-se, luine. | Опять спешит, поднимается наверх, опять вниз падает, гора-то скользкая, костяная. | |
Niičukeine pagen’ edahaks jo. | Девочка уже далеко убежала. | |
Möst kulišt’: | Опять слышит: | |
- Užo mina tabadan, narovi, sinun tabadan. | – Ужо я тебя поймаю, подожди, я тебя поймаю! | |
Hänele jänu üks’ kereine. | А у девочки остался один клубок. | |
Otab i necen kereižen tacib, nece jo kuumanden veššan. Kereižen tacib i kereižespei tegihe jogi, süvä diki jogi. Taci. | Берёт и бросасет этот клубок (это уже третий предмет). Клубок бросает, и из клубка образовалась река, очень глубокая река. | |
Бросила. | ||
Niičukeine, näged, proidi, a jogi-se tatan edehe jäi. | ||
Сама, видишь, прошла, а река-то осталась перед отцом. | ||
Tat jogirandha tuli, heikab: | ||
Отец появился у берега и кричит: | ||
- Ehtata, tütar, ehtata, en kosketa, en ota mehele dei en kosketa. | ||
– Дочь, переправь меня, я не трону тебя, замуж не возьму и не трону! | ||
A nece niičukeine sanub: | ||
А девочка говорит: | ||
- En ehtata. | ||
– Не переправлю! | ||
Hän molihe, molihe: | ||
Отец умолял-умолял: | ||
- Ehtata, ehtata. | ||
– Переправь, переправь! | ||
Hän ii ehtata. | ||
Она не переправила. | ||
Tat oti, ičeze kilad čapį dei huneiž niičukeižele-se, dei putuiba niičukeižele-se uugale. Taci kilad-ne, dei uugale putuiba. | ||
Отец взял, отрезал свои яйца, швырнул девочке-то, попали они девочке на плечо. Бросил яйца, и они попали в плечо. | ||
Dei nece niičukeine sanub: | ||
Девочка говорит: | ||
- Oi, mina gor’ki, ani tatan se čudan radoi. Kacuške, sanub, – kilad čapį, uugale minii huneiž. | ||
– Ой, я горемычная, отец-то начудил, смотри-ка, – говорит, – отрезал яйца-дразнилки и швырнул мне на плечо. | ||
Nene kilad-ne. | ||
Эти дразнилки-то. | ||
Ani tatan-se čudan radoi: kilad uugale | ||
taci. | Отец начудил: яйца-дразнилки швырнул на плечо. | |
I lähtkį ii i pagištas, min’ niičukeine sanub, sen i kilad sanutas. | И не уходят с плеча, и что девочка скажет, то они и повторяют. | |
Hüvä. | Хорошо. | |
Nece niičukeine kodihe mäni, nikelle sanu ii nimidä. Minni sanub, ka edelez kilad-gi sanutas. | Пришла эта девочка домой. Никому ничего не говорит: что бы ни сказала, дразнилки повторяют. | |
Tuliba svatud, svatud tuliba. Nece tat ii nimidä. Tedab, ninga ratud, ka ii nimidä. | Пришли сваты. Сваты пришли, отец помалкивает, что так наколдовал. | |
-Nu, sanub, – otta voitei mehele, kuume vot jo tütar ii pagiže. | – Ну, – говорит, – замуж можете взять, но уже три года дочь молчит. | |
Nece niičukeine ii pagiže ni kenenke: ni tatanke, ni kenenke, iisa. | Эта девушка ни с кем не разговаривает, ни с отцом, ни с кем, нельзя: | |
Pagižiškab, ka hänou pagištas | Ведь она заговорит – и дразнилки начнут повторять. | |
nenod kilad. | ||
– Берите хоть не берите, а все молчит. | ||
- Otkat, hot’ ougat, a pagiže ii. | ||
Мужик говорит: | ||
Nece mužik sanub: | ||
– Я возьму ее замуж, со мной она станет говорить. | ||
- Mina otan mehele, ka pagižiškandeb minunked. | ||
Устроили свадьбу, гуляют на свадьбе. | ||
Tegiba svad'ban. Nu dei svad'boitasoi. Svad'ban tegiba. | Свадьбу устроили. | |
Nece mužikanke nimidä ii pagiže. | А девушка ничего не говорит с мужем. | |
Tegi hän lapsen nece ak. | Родила дочь эта женщина. | |
- Ii pagiže, ka, sanub, – rikon necen niičukeižen, ka pagižiškandeb, vet’ žaldiičiškandeb. | – Молчит, – сердится муж, – а вот убью девочку, так заговорит, ведь будет жалеть дочь. | |
Nu dei ičeze lapsen rikoi. | Ну и убил своего ребенка. | |
Hän ii sanund daže nimidä, nece ak, tirpi, ii pagiže. | А жена ничего не сказала, молчит, терпит, не разговривает | |
No, hüva. | Ну, хорошо. | |
- En tä, sanub, mužik, – min’ zavotta, ii pagiže nimidä. | – Не знаю, – говорит мужик, – что делать, не говорит жена ничего. | |
A, sanub, – čortu, nain, nain. | К черту, – говорит, – женюсь, женюсь! | |
Otan erasen akan mehele, nu ka minni ka sanub. | Возьму другую жену – так что-нибудь тогда скажет. | |
Nu dei ajei hän svathuzile jagi-baban tütrehe dei jagi-baban tütren mehele otab, dei svad'ban tegiba. | Ну и поехал сватать дочь бабы-яги. Решил взять в жены дочь бабы-яги. | |
Готовят свадьбу. | ||
A nece anop, ap (a ostalnijad sigä ol’ keda vei elend-ki, en teda), svad'baha prigotoud'as, ka kahtou päčil pašttas, kiittäs: tuleb svadib tälehtou. | ||
А теща и тесть (не знаю, были еще кто или нет, не знаю) готовятся к свадьбе: в двух печах пекут и варят. Сегодня вечером будет свадьба. | ||
A toižhe pert'he necen, kudamb ii pagiže-se, anop-se pani, oigenz' sinnä kiitmähä midä putui, näged. | ||
А жену, которая не говорит, теща послала, видишь, туда, в другую избу что-то варить, видишь ли. | ||
Dei kiiti hän kislin', ak se. Kislin' kiiti, kislid'-se mujaht’ luzikeižen: | ||
Сварила та кисель, попробовала ложечкой и говорит: | ||
- Oi, sanub, – mitte maged kisel'-se. | ||
– Ой, какой кисель-то сладкий. | ||
A kilad-ne: | ||
А дразнилки тоже: | ||
- Oi, mitte maged kisel'-se. | ||
– Ой, какой кисель-то сладкий. | ||
A nece ak: | ||
А женщина: | ||
- Maged ka, sanub, – slötkotagat sinnä. | ||
– А сладкий, так прыгайте в него. | ||
Dei nened kilad uugoupei - šlöp kislihe. | ||
Эти дразнилки с плеча и шлепнулись в кисель. | ||
Hän necen padan kislinke hvati da män’ irdale da soumad vast hlop. | ||
А женщина схватила горшок с киселем, вышла во двор и хлопнула об угол дома. | ||
Nece anop šaraht’ i: | ||
А теща вздрогнула: | ||
- Ka, sanub, – nevesk, mi hän ninga hloppab- se? | ||
– Да, говорит, - невестка, что там так хлопнуло-то? | ||
- A ni mi, mamei, habįžed hougod päčhe putuiba da hloptetas päčiš. | ||
– Да ничего, мать, осиновые дрова в печке трещат. | ||
Nece anop ihastui ka surmhassei: nevesk pagižiškanz ka. A kuume vot eli, ii pagižend nikut. | ||
Теша обрадовалась до смерти: невестка заговорила, а ведь три года и не говорила совсем. | ||
A svad'ban varastadas, poigan varastab erasen neveskanke, jagi-baban tütrenked. | ||
А все ждут свадьбу. Теща ждет сына с другой невесткой, с дочерью бабы-яги. | ||
Ii teda midä tehta, muga ihastįi. | ||
Не знает она, что делать, так обрадовалась. | ||
Svad'buu tuliba. | ||
Приехала свадьба. | ||
A anop ii sanu mužikale, mise pagižeb murzei. | ||
А теща не говорит сыну, что жена его говорит. | ||
Murzei, kudam pagižeškanz', oti nogikahan padan, šuukuižed platjad päle pan’ dei nogekahan padan hijamiil-ne ninga kandab. | ||
А жена, которая заговорила, взяла горшок, весь в саже, а на ней шелковое платье, и несет этот горшок рукавами. | ||
A nece murzei stolan taga, nece jagi-baban tütar-se, ištub da: | ||
А эта молодуха за столом, дочь бабы-яги, сидит за столом и говорит: | ||
- Ed nogestaiž platjod-se, andeižid minei murzeimen kactes platjid-ne šuukuižid, a ed nogekahid padoid kandaiž suukuižil platjoil- ne.» | ||
– Не пачкала бы платье-то сажей, отдала бы мне, молодке, на которую смотрят, шелковое платье, а не носила бы горшки грязные в шелковом платье. | ||
A nece murzein-se sanub: | ||
А жена и говорит: | ||
- Aha, äjou sina loukii, mina tulin' mehele, kuume vot vareižin' anoped, en pagižend, da kuume vot vareižin' apen, en pagižend, da kuume vot vareižin' mužikad, en pagižend. | ||
– Аха, больно ты ловкая! Я вышла замуж, так три года боялась тещу – молчала, да три года боялась тестя – не говорила, да три года боялась мужа – сидела молчком. | ||
A sina ezmeižehtou jo šuukuižed platjad jo panižid päle. | ||
А ты [заговорила] уже в первый же вечер, захотела шелковое платье надеть. | ||
Ka mužik ka ihastui ka, ii teda, mi zavot't'a. | ||
А муж-то так обрадовался, не знает что и делать. | ||
Hippäst’ stolan tagoupei, necen udon murzeimen fati da ubehele händhä sidoi nu da kolomatidme oigenz\ dorogadme. | ||
Потом выскочил он из-за стола, схватил новую жену, привязал к хвосту жеребца и пустил по ухабистой дороге. | ||
A mužik enččen akeiženke jäi eloile. | ||
И стал мужик жить со своей прежней женой. | ||
Nu dei tänambeigi eletas tat dei mam, dei ak, dei mužik. | ||
Ну, и сегодня живут отец, мать, жена и муж. |