подкорпус вепсских сказок
средневепсский диалект, западные говоры
Информант: Самакова Серафима Никитична, г.р. 1915, место записи: Озера (Järvenkülä), Подпорожский р-н, Ленинградская обл., г. записи: 1961, записали: Муллонен Мария Ивановна
Вепсские народные сказки, (1996), с. 133-138; ф/архив ИЯЛИ КарНЦ РАН: № 167/1, НА КарНЦ, кол.83, ед.хр.186
Kut ak mužikan manit’ |
Как жена мужа обманула |
|
Ende eliba uk da ak, ii edahan pagastaspei. Hiil lähez eli pap. | Жили-были муж да жена недалеко от церкви. Близко от них жил поп. | |
Mužik da ak eliba družno. | Муж и жена жили дружно. | |
Ak tegi drugun. | Но жена завела друга. | |
Nece drug erasuu ehtkoižuu... tuuda tariž, a mužik kodiš. | Однажды вечером этот любовник должен прийти, а муж дома. | |
Ak ii teda, kut mužikad manitada. | Жена не знает, как мужа обмануть. | |
Mäni da tanhoupei živatad pästi, lehmäd da hebon pästi da lambhad. | Пошла да со двора скотину выпустила, коров да лошадь да овец выпустила. | |
Tuli da irdoupei heikab (mužikan-se kucuiba Sidoraks): | Пришла со двора и кричит (мужа-то Сидором звали): | |
- Sidor, Sidor, živatad irdale päzuiba! | – Сидор, Сидор, скотина на улицу вышла! | |
Irdou se oli tal'v, lumi. | На дворе-то была зима, снег. | |
Nece Sidor libui, üksil kadjeil', üksil' paidoil', poutnasiižiš sobiš, stupn'ad jougha čokaiž da i joks’. | Сидор встал в одних кальсонах, в одной рубашке, в полотняной одежде, в лапти ноги сунул и побежал. | |
Nece živatad souptel’, souptel’, ak abuti. | Запирал, запирал эту скотину, жена помогала. | |
Kudeig živatad soupsiba, nece akan drug pert'he švilahti. | Пока они скотину запирали, этот друг жены в избу прошмыгнул. | |
Ak pert'he mäni da verjäd kaik soubaz’. Sidor jäi ikna-alle. | Жена вошла в избу и все двери заперла, Сидор остался под окном. | |
Sidor tuli i kolotiše. | Сидор пришел и стучит: | |
-Ka ken sä oled?- nece ak sanub. | – Ты кто? – жена говорит. | |
- Ka olen sinun mužik Sidor. | – Да я твой муж, Сидор. | |
– Minei Sidor kodiš. | – У меня Сидор дома. | |
– Kut kodiš, mina naku olen. | – Как дома? Я же тут. | |
– Mina küzun, ka Sidor mine änen andab. | – Я спрошу, так Сидор мне голос подаст. | |
Sidor, sina kodiš? | Сидор, ты дома? | |
Nece drug sigä sanub: | Этот друг там говорит: | |
- Kodiš. | – Дома. | |
– Näged, kulid, Sidor kodiš. | – Видишь, слыхал же, Сидор дома. | |
Ii teda midä nece Sidor zavot’t'a. Joksen’, joksen’, jougoile vilu, ičelaz vilu, irdou pakaine. | Сидор не знает, что делать, бегал-бегал, ногам холодно, самому холодно, на улице мороз. | |
Joksi paphe. | Побежал к попу. | |
Kolotihe, kolotihe, pap aveiž. | Стучался-стучался, поп открыл: | |
- Ken sina oled? | – Ты кто? | |
– Sidor. | – Сидор. | |
– Ka mijak sä, Sidor, öl irdou? | – Да что ты, Сидор, ночью на улице? | |
– Ka pert'he nikut ak pästa ii, abuta pert'he sadas.» | – Да жена никак в дом не пускает, помоги в дом попасть. | |
Pap tuli Sidoranke, taričhe, taričhe pert'he pästta Sidoran. | Поп пришел с Сидором, просился-просился в дом, чтобы впустить Сидора. | |
Nece ak saab: | Жена говорит: | |
- Ii, bat'uško, Sidor minai kodiš, Sidor naku kravatiš venub. | – Нет, батюшка, Сидор у меня дома, Сидор тут, на кровати лежит. | |
Kacu, ed usko, ka änen andab Sidor. | Смотри, не веришь – так Сидор голос подаст. | |
Sidor, sina kodiš? | Сидор, ты дома? | |
Nece drug saab: | Этот друг говорит: | |
- Kodiš. | – Дома. | |
– Kulid', ed? | – Слыхал или нет? | |
– Kulin', ka ii Sidor, ii ole.» | – Слыхал, да не Сидор это. | |
Kacuhtiba da saab: | Посмотрел и говорит: | |
- Pit'kad hibused (ende pit'kad hibused pidiba ka), ani čort om. | – Волосы длинные – там, похоже, черт... (Раньше ведь длинные волосы носили.) | |
Necen Sidoran uugilpei trähni pap (Sidoran jo jougad kül'mnuded, uugha ot’) da Sidoran jät’ i kod'ne joks’. | Поп Сидора стряхнул с плеч (тот был на плечи взят – ноги мерзли) да оставил Сидора и побежал домой. | |
Sidor ii teda kuna mända öl. | Сидор не знает, куда идти ночью. | |
Dumai, dumai, surmhassai külmi. | Думал-думал, до смерти замерз. | |
A papin' härg sid... ühteižuu papil'-se tehtut tanheine da sigä härg. | А тут у попа бык... у попа сделана хлевушка и там бык. | |
A tanheine se läm, souptase irdoupei, noreižuu sidose verei. | А хлевушка-то теплая, запирается снаружи, дверь веревочкой завязывается. | |
Hän män’ sinnä härgänno da i magaz’ härgänno jasliš. | Он пошел туда, к быку, и проспал около быка в яслях. | |
Lämmeine hiinäs da i magaz’. | Тепло в сене, да и выспался. | |
Homencuu libui da i tuli kod'he. | Утром встал и пришел домой. | |
Ak saab: | Жена говорит: | |
- Kusak sä, Sidor, olid'? | – Где же ты, Сидор, был? | |
– Ehtou pert'he et pästand ka. | – Так ты вечером в дом не пустила. | |
– Kut en? | – Как не пустила? | |
Sina minunke magazid', töu homencuu kuna-se läksid'. | Ты со мной спал, сегодня утром куда-то | |
пошел. | ||
Nu, huvä, äjou proudad ii sa tehta akanke, ak mugoi lofkikulu. | ||
Ну, ладно, правды у жены не добьешься, жена такая ловкая, хитрая. | ||
- A magazid' kus? | ||
– А спал ты где? | ||
– A naku magazin' papin' tanhou härgänke. | ||
– А тут вот спал, в поповом хлеву с быком. | ||
– Oi, Sidor, sina Sidor, härgänke magazid', nuka jo vactįid'. | ||
– Ой, Сидор ты Сидор, с быком спал – так уж забеременел. | ||
– Jose vactįin?» | ||
– Неужели забеременел? | ||
– Ka vactįid, vactįid. | ||
– Забеременел, забеременел! | ||
– A nügde mi zavotta? | ||
– Что теперь делать? | ||
– Nügde mi zavotta, vet’ huba pagin töndub. Dovediše last tehmaha kunani mända | ||
edomba. | – Что теперь делать? Плохие разговоры пойдут. Придется идти куда-нибудь подальше ребенка рожать. | |
Ak kudei suhrid Sidorale kuiži da Sidoran spravi, aigad proidihti. | Пока жена Сидору сухарей насушила да собрала Сидора, прошло много времени. | |
Šougun Sidorale sel'ghä, i Sidor töndui last tehmaha. | Сидору мешок на спину, и Сидор отправился ребенка рожать. | |
Astub peivän, astub toižen, astub kaks’ jo nedalid' jougei. | Идет день, идет другой, идет уже две недели пешком. | |
Eduu mašinad ii käveltut suril' ningomil' pereleskoil'. | Раньше машины на таких больших перелесках не ходили. | |
Astui, astui, nedalid' možet kuume astui, en tea kuverdan. | Шел он, шел, недели, может, три шел, не знаю сколько. | |
Tuli mugomale pereleskale, homaiči ka dorogou mužik kuunu, a sapkad villaižed mužikou jougas čomad. | На одном из перелесков увидел, что на дороге мужик мертвый, а валяные хорошие сапоги у мужика на ногах. | |
Hän oti, mužikou jougad čapoi i šoughu pani. | Он взял ноги у мужика отрезал и в мешок положил. | |
- Kus ösijou mänen da sapkad päčile panon, nene jougad suladan da hädän, i sapkat lindäs. | Говорит: «Куда на ночлег пойду, так сапоги на печку поставлю, эти ноги пусть оттают, их выброшу, а сапоги останутся». | |
Tuli, öks taričhe. | Пришел, на ночь просится. | |
Sidoran sötiba, Sidoran jotiba, päčile magattaha panetiba. | Сидора накормили, напоили, на печь спать уложили. | |
Hän nene sapkad jougoideke vedi, pani päčile sulamaha da uinoz’ dorogaspei ka. | Он эти сапоги с ногами вытащил, поставил на печь таять и уснул с дороги. | |
Sil öl emagou-se lehm kandoi. | В эту ночь у хозяйки корова отелилась. | |
Vilu irdou se dikii pakaine, vazaine-se kül'mi. | На улице-то холодно, сильный мороз, теленок замерз. | |
Hii toiba (necen Sidoran unohtiba päčil', miše om hiil' önik), paniba necen vazaižen päčile. | Они принесли (забыли про этого Сидора, что у них на печи ночлежник), положили этого теленка на печь. | |
Sidor magadab. | Сидор спит. | |
Sidor öl heraštui ka vazaine Sidoran noleb. | Ночью Сидор проснулся, теленок его лижет. | |
Ka mi hän om? | Да что это? | |
Sidor muji, muji, ka vazaine märg. | Сидор ощупывал, ощупывал, а теленок мокрый. | |
- Jose mina vazan tegin', härgänke magazin' ka...? | - Неужто я теленка родил, с быком-то спал так... | |
Ani mina tegin'. | Наверно, я родил. | |
Tari uitta täspei öl, ika kästtas vu vazan mine otta kerdale, mäne tea, | Надо уйти отсюда ночью, а то заставят меня еще теленка взять с собой. Поди знай, что будет». | |
mi linneb. | ||
Сидор тихонько оделся, молча, и ушел. Эти сапоги с ногами забыл | ||
Nece Sidor hilläšti sigä, vaiknašti sobihez da läks’. Nene jougoideke sapkad unoht’ päčile. | на печи. | |
Homencuu ižand da emäg nuuziba, kacuhtiba vazaižen, homaičiba sapkoideke jougad. | Наутро хозяин да хозяйка встали, посмотрели теленка, увидели ноги с сапогами. | |
- Kacu, sanob, – nugde-se nugde azj. | – Смотри, ну и дела теперь. | |
Önik oli päčil', önikad ele, sapkad i jougad jeibä. | Ночлежник был на печи, ночлежника нет, сапоги и ноги остались. | |
Ani vaza süi. | Наверно, теленок съел. | |
Otiba, necen vazan rikoiba da taciba | Взяли этого теленка убили и бросили под горку. | |
krežha. | ||
А Сидор в хорошем настроении идет домой. | ||
A nece Sidor hüviš meliš astub kodhe. | ||
Шел-шел, спешил-спешил, последний уж вечер, к ночи уже домой придет. | ||
Astui, astui sigä, rigehti, rigehti, jäl'gmeine jo eht, öks jo kod'he tuleb. | ||
Навстречу ему идет солдат. | ||
Hänle tuleb soudat vastha. | ||
А солдат в их деревне был, по всей деревне на ночь просился-просился, и к ним попросился да подслушал там за дверью. | ||
A soudat hiide derenas oli, kaiken derenan öks taričhe, taričhe, hijou-seki taričhe, läksi da kundli verjän taga. | ||
Хозяйка на ночь не пустила, а разговаривает там с другом. Слышит, что с другом говорит. | ||
Ak öks pästand ii, a pagižeb sigä drugunke. Kuleb, miše drugunke pagižeb. | ||
- Ты, – говорит, – придешь, так я сделаю жаркое, поставлю в печь. | ||
- Sina, saab, – tuled, nu ka mina tegen žarkijan, panen päčhe. | ||
– А если Сидор придет, на этих днях должен прийти, так куда я сам-то? | ||
– A ježli Sidor tuleb, nenil pejil dolžen tuuda ka, mina iče se kuna? | ||
– А сам в подвал. Мы ляжем спать, Сидор уснет, и ты уйдешь. | ||
– A iče karzn'aha panoudamei, uindab Sidor, i sina lähted. | ||
Может, еще не придет сегодня вечером. | ||
Možet vu ii tule täu ehtou. | ||
Встретился Сидор с этим солдатом. | ||
Vasttihezoi necen soudatanke Sidor. | ||
– Ты, – говорит, – почему, солдат, на ночь глядя пошел из деревни? | ||
- Sina, saab, – mijak, soudat, vast öhe tönduid' derenaspei? | ||
– Никто, дядя, ночевать не пустил. | ||
– Niken, dädä, öks ii pästand. | ||
– Все же не ходи, вернись, пойдем у нас переночуем. | ||
– Ka ika ala mäne, pörte, mänemei da mijou magadamei. | ||
Солдат по дороге поймал чайку. Птицу – под полу. | ||
Soudat asttes-se tabaz’ kajagan doroguu, lindun, polan alle. | ||
Они вернулись, пришли к Сидору. | ||
Pörzihezoi, tuliba Sidoraha. | ||
Сидориха будто обрадованная встречает Сидора. | ||
Sidorih hüviš meliš kuti Sidoran vasteleb. | ||
Сели кушать. | ||
Ištuihezoi sömhä. | ||
– Ничего, Сидор, не сварено такого, нечего печь-то. обрадовалась.то я так до смерти, до смерти обрадовалась | ||
- Ele, Sidor, nimidä kiittut-se mugošt’, ele nimidä paštta-se. Ihastįin'-se ka surmhazesei, surmhazesei ihastįin'. | ||
Стали ужинать. | ||
Zavodiba užinoita. | ||
Этот солдат вытаскивает чайку, очень больно дергает за перья [букв.: перья очень больные]. Птица пропищала «а-а!». | ||
Nece soudat kajagan vedoudab, lindun, suugad diki kibedad. | ||
Lind: «A-A! vingahti.» | Сидор говорит: | |
Sidor sanob: | – А что это с птицей? | |
- A min hän lind-se? | – А она, – говорит, – разговаривать умеет, птица-то, я понимаю ее язык, | |
это вещая птица. | ||
– A hän, saab, – pagišta mahtab, lind-se, mina hänon paginan tuukuin, hän om tedei lind-se.» | ||
– А что она сказала? | ||
– A min hän sanoi? | ||
– А сказала: жаркое в печи. | ||
– A sanoi: om žarkii päčiš.» | ||
– Что ты говоришь? – жена говорит. – У нас в жизни не бывало жаркого в печи. | ||
– Min' sä pagižed, nece ak säb, – mijou žarkijad päčiš igas eleške. | ||
– Не бывало? А давайте посмотрим. | ||
– Eleške ka kackameiške. | ||
Сидор пошел, печь открыл – жаркое в печи. | ||
Sidor mäni, päčin' avaiž – žarkii päčiš. | ||
Принесли жаркое из печи. | ||
Žarkijan toiba päčišpei. | ||
Солдат опять птицу за перо дернул, птица опять там пискнула. | ||
Nece soudat möst lindun suugas vedouz’, lind möst vingahti sigä. | ||
– О чем эта вещая птица опять говорит? | ||
- Ka min hän möst tedei lind-se pagižeb? | ||
– Говорит, но вы ведь не верите, жена, видишь ли, не верит. | ||
– Pagižeb ka etei usko, ak, näd, | ||
ii usko ka. | – Не верит, но птица, видно, правду | |
говорит? | ||
– Ii usko, da vet’ min-se aigoin' proudan sanob. | ||
– А говорит: за заслонкой печи пол-литра, вина бутылка. | ||
– A sanob: om pelen taga päčiš polišk litrad, vinad butuuk. | ||
Заслонку опять открыли – вина бутылка, принесли на стол. | ||
Päčiloudan möst avaižiba – ka vinad butuuk, toiba stolale. | ||
Солдат и Сидор выпили эту бутылку вина. | ||
Soudat da Sidor vinan juiba, necen butuukan. | ||
Солдат опьянел, так еще сильнее за бок щипнул птицу. | ||
Nece soudat humouzui ka lindud enambou vu bokas räzahtoit’. | ||
Птица опять пискнула. | ||
Lind möst vingaht’. | ||
– Что она теперь-то говорит? | ||
- Ka min hän nügde-se sanob? | ||
– А теперь говорит... не знаю, сказать ли? | ||
– A nügde sanob.., en teda sanoda-ik?» | ||
– Да уж скажи, скажи, птица предсказывает, так как не сказать. | ||
– Ka sano jo, sano, lind sanob ka kutak ed sano. | ||
– Да говорит, в подвале черт. | ||
– Ka sanob, om čort karzn'as. | ||
– Неужели? | ||
– Jose om? | ||
– Да. Велишь – так я прогоню. | ||
– Om. Käsked ka mina küksen. | ||
– Прогони. | ||
– Ka kükse. | ||
– Выведу этого черта навсегда. | ||
– Vįvedin' necen čortan igäks. | ||
Открыли подвал. | ||
Karzn'an avaižiba. | ||
Жена говорит: | ||
Ak saab: | ||
– Я одна жила, не видывала, нет никаких чертей. | ||
- Üksnein' elin', ka ele nimiččid' čortįd', en nägeske.» | ||
Пошли в подвал, солдат взял ухват, идет с ним в подвал. | ||
Mäniba karzn'aha, soudat oti ufatnikan, män’ karzn'aha. | ||
Там мужик, друг этот, в подвале. | ||
Sigä mužik, drug-se karznäs. | ||
Он как стукнет раз, другой. | ||
Hän ku nöugeidab kerdan, toižen. | ||
Этот друг из подвала выскочил – да на улицу, вышел оттуда. | ||
Nece drug karznäspei hurahtab da irdale, läks’ sigäpei. | ||
Мужик говорит: | ||
Mužik saab: | ||
– Это был черт. | ||
- Sigä oli čort. | ||
Так солдат этого «черта» проучил, навсегда выгнал. | ||
Muga soudat necen čortan igäks küksi, | ||
openzi. | Солдат до утра проспал. | |
Soudat homenchessei magazi. | Эту птицу мужик захотел купить. | |
Necen lindun mužik ostaškanzi. | Ну, солдат уступил ему птицу, оставил, продал, пожалел, говорит: | |
Nu, soudat lindun hälle ustupi, müi, jät’, žallöiči, saab: | – На, тебя эта птица всегда поддержит. | |
- Na, sindei kaika podderžib nece lind. | А солдату нужны были деньги да хлеб на дорогу. | |
A soudatale tari oli dengad da liib | Сидор дал денег, дал хлеба, хорошие варежки дал на руки. | |
dorogha. | ||
Солдат отправился, а мужик его поблагодарил хорошенько и остался жить со своей женой. | ||
Sidor andoi dengoid', andoi liibäd, aleižed andoiba kädhe vahvad. | ||
Друг больше не приходил. | ||
Soudat töndui, a mužik händast blagodari čomašti i jäi ičeze akanke elämha. | ||
Enamb drug ii tulend. |