подкорпус вепсских сказок
средневепсский диалект, восточные говоры
Информант: Калинина Александра Леонтьевна, г.р. 1909, урожд. Пондала (Pondal), Бабаевский р-н, Вологодская обл., место записи: Пондала (Pondal), Бабаевский р-н, Вологодская обл., г. записи: 1958, записали: Зайцева Мария Ивановна
Вепсские народные сказки, (1996), с. 173-176; ф/архив ИЯЛИ КарНЦ РАН: № 47/6, НА КарНЦ, кол.83, ед.хр.172
Kut mužik i kondi nagrhen semetihe |
Как мужик и медведь репу сеяли |
|
Elotihe ukoine da akaine. | Жили старик со старухой. | |
Ukoine da akaine lähttihe kasked čapmaha. | Старик со старушкой пошли рубить подсеку. | |
Mändihe mecha. | Пришли они в лес. | |
Kondi side ištub, kondi tuli da pagižeb: | Тут медведь сидит. Подошел медведь и говорит: | |
- Ota, ukoine, mindain' sebrha, mina siniiž abutaškan čapta. | – Возьми меня, старичок, в общину, я буду тебе помогать рубить. | |
Ukoine čapab kirvhuu, kondi čapab lapoil. | Старичок рубит топором, медведь лапами. | |
Čapetihe kasken. | Срубили они подсеку. | |
Kondi pagižeb: | Медведь спрашивает: | |
- Nügut, ukoine, mida radaškam? | – Что мы теперь, старичок, будем делать? | |
– A nügutte kevedohosai ištuškab muga, a kevaduu mina tulon dai karziškam. | – А теперь до весны будет так, а весной я приду и будем чистить подсеку. | |
Kevaduu ukoine tuli, ka kondi ištub kaskerüunal. | Весной старичок пришел, так медведь сидит на краю подсеки. | |
Kondi magadap-ki side kaskennuu. | Медведь тут и спит, около подсеки. | |
Kevaduu mužik'aine tuli kirvhutme. | Весной старичок пришел с топором. | |
Kondi karzib lapoil, mužik'aine kirvhuu. | Медведь чистит подсеку лапами, | |
а мужичок топором. | ||
Kasken karzitihe. | ||
Вычистили они подсеку. | ||
Kondi pagižeb möst mužikalo: | ||
Медведь опять говорит мужику. | ||
- Konz nügutte, mužik'aine, tulod? | ||
– Когда же ты, мужичок, теперь придешь? | ||
– A nügut' naku nedalid' kaks’ proidub ka tulon puutmaha. | ||
– А теперь пройдет недели две – и | ||
Kaks’ nedalid' proidi, mužik'aine tuli, virit’ kasken. | приду жечь. | |
Kondi viritab, mužik viritab. | Две недели прошло, мужичок пришел, поджег подсеку. | |
Puuttihe kasken, paloi hijau hivin', ii gänu nimittušt’ pätnašt’ vauktad. | Медведь поджигает, мужичок поджигает. | |
Kondi kaik känd’, kandiš nenod | Сожгли подсеку. Сгорело у них хорошо, не осталось никакого белого пятнышка. | |
palopud. | ||
Медведь все повывернул, выносил эти обгорелые пни. | ||
Kandištihe, palon lodihe. | ||
Выносили и вычистили пожогу. | ||
Mužik'aine pagižeb: | ||
Мужичок говорит: | ||
- A kutšo mina, - sanub, – tulon hebuu kündmaha, ved’ hebo kondid' varaidab? | ||
– А как же я приеду на лошади пахать, ведь лошадь боится медведя7 | ||
– Sina hebolo päha pano havad da tulo | ||
muga. | – А ты накинь мешок на голову лошади да так и приди. | |
– Ii, hebo kondg'an rižab, uidub, minain’ ii saška küntta. | – Нет, лошадь медведя чует, уйдет она, я не смогу пахать. | |
Sina uidu, mina semendan, potom sina tulod, mina üksnäin' kündan, ägestan i semendan hebome. | Уйди ты, я посею, потом ты придешь. Я один с лошадью выпашу, пробороню и | |
посею. | ||
Kondi mužikan kundol', uidii. | ||
Медведь послушался мужика, ушел. | ||
Nece mužik'aine tuli, nagrhen semenz’, paloižen künd’, ägest’. | ||
Этот мужичок пришел, пожогу вспахал, пробороновал, репу посеял. | ||
Kazvab nece nagriž. | ||
Растет эта репа. | ||
Kondi kaiken nagrižmannu käub, ii rohti edahaks nikuna, ii rači mända. | ||
Медведь все время приходит к репному полю, не смеет далеко никуда уйти. | ||
Mugoine čoma nat’ kazvoi hüvä, süguzuhusai kazvoi. | ||
Такая уж хорошая ботва к осени | ||
Kondi ii koske. | выросла. | |
Mužikäine tuli rižamaha, nat’ čoma. | Медведь не трогает. | |
Kondi küzub: | Пришел мужичок посмотреть, ботва хорошая. | |
- Mida, mužik, nügüt' radaškam? | Медведь спрашивает: | |
– A vuu naku nedališt’ kaks’ proidub libo kuume da tulom nütkmähä. | – Что, мужик, теперь будем делать? | |
Proidi kuume nedalid'. | – А вот пройдет еще недели две или три – придем дергать. | |
Kondi ištub kaiken. | Прошло три недели. | |
Mužik da ak tuudihe nütkmähä. | Медведь все сидит. | |
Nütkitihe mužik da ak nagrhen, kondi-ki nütkib. | Мужик с женой пришли репу дергать. | |
Nütkitihe, nütkitihe, viičed ottihe, kogoine leštitihe. | Мужик с женой дергают репу, и медведь дергает. | |
Mužik küzub kondgäu: | Дергали, дергали, взяли ножи. Очистили репу от ботвы, [сложили] в кучи. | |
- Mida otad, kondi, otad pälombaižen vai alombaižen? | Мужик спрашивает медведя: | |
– Miniin’ pälombaine anda. | – Что ты, медведь, возьмешь, вершки [букв.: верхнее] или корешки [букв.: нижнее]? | |
Hän dumaib, kagran söskendob, päu hüvä, ka pälombaine i nagrhes-ki hüvä. | – Мне отдай вершки. | |
Ukoine nagrhen haudha kopaz’, a kondi nätin' haudha kopaz’. | Он подумал, что раз он овес ест и верхушки хорошие, то и у репы тоже. | |
Ištub kondi kaiken kopannu, varastab konz ukoine tulob nagrhezo. | Мужичок репу в яму закопал, а медведь ботву в яму закопал. | |
Ukoine pagižeb kondg'alo: | Сидит медведь все время около ямы, ждет, когда мужик приедет за репой. | |
- Mina nagrhezo se tuloškan, ka hebo se varaidab, ka sina uidu. | Старичок говорит медведю: | |
– A en uidu, ii varaidaška. | – Я за репой-то приеду, лошадь-то боится тебя, так ты уйди. | |
Kondi ištub, a sigau g'o ukoine gor'uib: | – А не уйду я, не будет бояться. | |
- Kut tariž ajada nagrhezo, kondi nügütte mindain' söb, ved' hänou kopatud nati hapatihe, a mina otan nagrhen hüvän. | Медведь сидит, а мужичок там горюет: | |
Miniin’ g'o siloi surmaine. | – Как мне ехать за репой, теперь медведь меня съест.Ведь ботва у него закопана и сгнила, а я возьму хорошую репу. | |
Ajetihe kahton kesken akame, hüvästi pagištihe akaštme kodiš, kut rata. | Тогда уж мне смерть. | |
Mužik hänolo opendab: | Поехали они вместе с женой, дома они хорошо договорились, как им быть. | |
- Sina, akaine, naku na kirvez, nu a mina otan toižen kirvhen, lähemba hebod-se sinna nagrižmannoks-se mina ajan, da sina gäd da kočkuta-ki, a mina küzuškan: | Мужик учит жену: | |
- Ken sigau? | – Вот ты, жена, возьми топор, а я возьму другой. Я подъеду с лошадью ближе к репному полю, а ты останься и стучи. А я буду спрашивать: | |
Sina otvetoiče: | - Кто там? | |
- Mecnik. | Ты отвечай: | |
– Augat tuugoi tänna, kondgid iile. | - Охотник. | |
Sina ala tulo, ala ozutado. | – Не ходите сюда, здесь нет медведей». | |
Ajei mecha mužik'aine, ajei ka kondi ištub. | Ты не выходи и не показывайся. | |
Mida tehta? | Поехал мужичок в лес, так медведь там сидит. | |
- Davai, kondi, kaigam haudad. | Что делать? | |
Sigau staruhaine g'o kočkutab kirfhuu. | – Давай, медведь, раскопаем ямы. | |
Ukoine kričib-ki: | А старуха там уж стучит топором. | |
- Ken sigau? | Старичок и кричит: | |
– Mecnikad. | – Кто там? | |
– Keda tö ecit? | – Охотники. | |
– Kondgid'. | – Кого вы ищете? | |
– Augat tuugoi, tägau iile kondgid'. | – Медведей. | |
A sina, kondi, vere regelo. | – Не ходите, здесь нет медведей!.. | |
Kondi regelo valihe. | А ты, медведь, ложись на сани. | |
- Sina, ukoine, sido mindain' norau. | Медведь на сани взвалился: | |
Ukoine norau sidoi. | – Ты, мужичок, привяжи меня веревкой. | |
- Anda mina kirfhudon panen regehe. | Мужичок привязал веревкой. | |
Täpsaidab kirfhüu kondg'alo vacha. | – Дай я топорик положу в сани. – | |
- Oi g'o, kibed!» – kondi-se pagižeb. | Топором как стукнет медведя по животу. | |
Ukoine sanub: | – Ой, больно! – медведь-то говорит. | |
- Davai mina toižhe sijaha išken, en sihe ka ii kibed. | Старичок говорит: | |
Toižen kerdan täpsaidab kirfhuu vacha. | – Давай я по другому месту ударю, так не будет больно. | |
Kondg'au kiškad langetihe. | Второй раз как стукнет по животу топором. | |
Sidotud norau ka ištub kondi regüu. | У медведя кишки вывалились. | |
Staruhaine hotkemba tuli da heboižuu kodihe ajetihe da kondg'an vedihe-ki. | Привязан медведь в санях. | |
A potom kondg'an ved'he, güudatadihe. Toižuu päivau nagrhezo tuudihe. | Старушка быстро пришла, да на лошадке поехали и медведя увезли. | |
Nece mužik'aine mahtoi rata. | Медведя привезли, выгрузили, на следующий день приехали за репой. | |
Kondg'an sai dai nagrhen kaiken ot’ kondg'an väguu. | Этот мужичок умелый был. | |
И медведя добыл, и репу всю добыл медвежьей силой. |